Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ZALEWO (niem. Saalfeld i. Ostpreussen)

Cmentarz żydowski w Zalewie jest oddalony około 650 m na północny zachód od Rynku, znajduje się pomiędzy posesją przy ul. Sienkiewicza 20 a rzeką Zalewką i zajmuje działkę na planie zbliżonym do prostokąta o powierzchni 0,17 ha.

Cmentarz został założony na gruncie zakupionym w 1829 r. przez Josifa Saula Rosenbacha - kupca, od 1850 r. radnego Zalewa. Przypuszczalnie do końca lat 30. XX w. na cmentarzu pochowano około 100 osób.

Obiekt uległ dewastacji. Po 1945 r. część terenu zagospodarowano, pozostała część pozostawała zaniedbana i porośnięta niepielęgnowaną roślinnością. 31 stycznia 1972 r. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Zalewie przyjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza.

9 stycznia 1992 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych. W 2004 r. Stowarzyszenie Społeczne "Nasza Więź" dzięki funduszom pozyskanym z Fundacji Wspomagania Wsi i Fundacji im. Stefana Batorego uporządkowało i ogrodziło fragment terenu. Od kilku lat cmentarzem opiekuje się Towarzystwo Miłośników Ziemi Zalewskiej. W 2019 r. została wykonana inwentaryzacja nagrobków.

Obecnie na cmentarzu znajduje się około 40 nagrobków w różnym stanie zachowania, łącznie z obmurowaniami grobów, w tym 21 nagrobków z czytelnymi danymi zmarłych. Fragment cmentarza o powierzchni około 0,04 ha jest ogrodzony metalową siatką, ze stale otwartą furtką. Ogrodzony teren porasta trawa, w południowo-zachodnim narożniku rośnie jesion. Skrajne, nieogrodzone części cmentarza są użytkowane gospodarczo.

Właścicielem cmentarza jest Gmina Zalewo. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego, nie posiada wpisów w gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło
Pastuszka S., Hebrajskie inskrypcje nagrobne cmentarza żydowskiego w Zalewie. Przyczynek do inwentaryzacji, "Zapiski Zalewskie" 2019, nr 46.
Szczepański F., Zalewo (niem. Saalfeld i. Ostpreussen) [online] http://cmentarze-zydowskie.pl/zalewo_historia_zydow.htm [dostęp: 01.11.2021].

Dane osobowe odczytane z nagrobków na cmentarzu żydowskim Zalewie. Oprac. Krzysztof Bielawski, 2019 r.
Imię Imię hebrajskie Imię ojca Nazwisko Data urodzenia Data śmierci Informacje dodatkowe Plik ze zdjęciem
Name Hebrew name Father's name Surname Date of birth Date of death Additional information Photo file
Szloma Zanwel 01.02.1863 518
Zacharias Knopp . Nazwisko na tablicy ufundowanej w 2015 r. przez Siegfrieda Knopa ze Stanów Zjednoczonych. 530
Emma Knopp 530
Clara Knopp Adler 530
Siegfried Adler 530
Uri Adler 530
Arthur Knopp 530
27.10.1827 14.12.1894 Nagrobek podwójny (prawdopodobnie małżeństwa), destrukt. 537
03.07.1894 Nagrobek podwójny (prawdopodobnie małżeństwa), destrukt. 537
Therese Seeliger 11.06.18[...] 23.[...] Nazwisko panieńskie: Jontofsohn 543
10.05.1829 15.02.1900 547
554
Chana Jechezkiel Cwi ha-Kohen Sielbermann 20.02.1913 Żyła 86 lat. Mąż: Elijahu 556
Rosa Rojza Hena Szlomo Zalman ha-Lewi Pesse 23.11.1885 Nazwisko panieńskie: Moses 561
Moses Jechiel Josephsohn 12.01.1818 26.06.1896 568
Emma Ester Mosze Josephsohn 15.01.1856 01.08.1883 Zmarła w Królewcu (niem. Königsberg). 579
Hulda Hinda Mosze Kamnitzer 26.11.1851 22.08.1884 Nazwisko panieńskie: Josephsohn 593
Joseph Bär Fuerst 23.12.1812 23.01.1880 Kupiec 613
Laserstein 617
Hirsch Laser Hamerstein 1792 15.11.1871 610
Gustaw Gerszon Mosze Josef Fuerst 17.04.1854 16.09.1895 624
Rebecka Sara Riwka Szalom Fürst 635
Jacob Jakow Szlomo Behrend 24.01.1815 17.12.1866 646
Louis Jehuda Noe Hirschfeld 06.03.1868 658
Salomon Szloma Aron Aharon (?) Hamerstein 12.03.1864 671
Lachman Nachman Aharon Jacoby 18.11.1814 20.12.1860 681
Julie Nella Mosze Jacoby 26.04.1818 20.01.1910 Nazwisko panieńskie: Holz 698
Minna Miriam Mindel Mosze Icchak Fürst 26.02.1823 22.05.1854 Nazwisko panieńskie: Rosenbaum. Mąż: Josef 718
Joseph Sauel Josef Szaul Rosenbach 02.02.1850 Żył 70 lat i 51 tygodni. 740
Hinda Aharon 14.02.1901 Żyła rok i dziewięć miesięcy. Nagrobek odnaleziony w 2019 roku. 799


Tablica na cmentarzu żydowskim w Zalewie Nagrobki na cmentarzu żydowskim w Zalewie Nagrobki na cmentarzu żydowskim w Zalewie Nagrobki na cmentarzu żydowskim w Zalewie
Tablica na cmentarzu żydowskim w Zalewie Widok ogólny na cmentarz. Na pierwszym planie, przy drzewie grób Saula Rosenbacha Nagrobki na cmentarzu żydowskim w Zalewie Marmurowa macewa Hirscha Lasera Hammersteina - to on razem z Rosenbachem organizowali gminę żydowską w Zalewie
Fragment niemieckiej inskrypcji na grobie Minny Fuerst z domu Rosenbaum Bogato zdobiona macewa - na zwieńczeniu palma (symbol życia) z ułamana koroną Grób Saula Rosenbacha założyciela cmentarza w Zalewie Połamana macewa kupca Josepha Bar Fuersta (1812-1880)
Zdjęcia: Krystyna Kacprzak, Seweryn Szczepański, Krzysztof Bielawski
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas