| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
WAŁCZ (niem. Deutsche Krone) |
|||
Cmentarz żydowski w Wałczu znajduje się w północno-wschodniej części miasta, przy ul. Królowej Jadwigi. W 1934 r. zajmował działkę na nieregularnym planie o powierzchni około 1 ha, przylegającą do Stein Strasse (obecnej ul. Królowej Jadwigi) oraz synagogi. Data założenia cmentarza nie jest znana - powstał nie później niż na początku XVIII w., o czym świadczy zachowany w Muzeum Ziemi Wałeckiej nagrobek datowany na 1702 rok. Brak zweryfikowanych danych o ewentualnych zniszczeniach cmentarza podczas drugiej wojny światowej. Po 1945 r. dochodziło do plądrowania obiektu. 16 listopada 1960 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Wałczu przyjęło uchwałę o likwidacji cmentarza. W jej następstwie 10 października 1961 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza (dokument dotyczył 289 cmentarzy w województwie koszalińskim). W dołączonej dokumentacji podano, że cmentarz zajmuje powierzchnię 1,0005 ha, ostatni pochówek odbył się w 1936 roku. Z badanych akt nie wynika, aby MGK wydało zgodę na przedterminową (przed upływem 40 lat od daty ostatniego pochówku) likwidację cmentarza. W kolejnych latach na cmentarzu zbudowano Wałecki Dom Kultury i urządzono parking. Część nagrobków sprzedano zakładowi kamieniarskiemu, inne użyto do umocnienia brzegów jeziora Raduń i rzeki Młynówki. |
|||
Pamiętam cmentarz żydowski i tak jak inni młodzi ludzie w tych latach, także ja nie raz i nie dwa buszowałem po tym terenie. Znajdowałem tam nie tylko ludzkie kości, ale także czaszki. W pewnym okresie trzymałem je w tekturowym pudle, niestety dzisiaj już nie przypominam sobie, co się z nimi stało.
Natomiast dobrze pamiętam czas budowy WOK-u. Kirkut likwidowało Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, robiono to za pomocą sprzętu, koparkami podważano i wyjmowano płyty nagrobne, nie przeprowadzano żadnych ekshumacji. Te płyty, które nadawały się do wykorzystania, odbierał jeden z przedsiębiorców pogrzebowych [..], po ich przeszlifowaniu zapewne stanęły gdzieś na polskich grobach. Natomiast pozostałe fragmenty uszkodzonych płyt oraz pęknięte obrzeża grobowców, posłużyły między innymi do umocnienia brzegów jeziora Raduń oraz wzmocnienia dzisiejszych podmurówek rzeki Młynówki. Mówiono też, że część tłucznia została użyta jako materiał utwardzający dzisiejszej ulicy Królowej Jadwigi, wtedy Bieruta. Nie przeprowadzano żadnej ekshumacji, trudno jest mi powiedzieć, co stało się ze szczątkami znajdującymi się w ziemi. Kiedyś jeden z nieżyjących już pracowników MPGKiM na wspomnienie tych zdarzeń i moją uwagę, powiedział mi tylko tyle: "Sporo tych szczątków zakopano na terenie dzisiejszego WOK-u. Relacja Wojciecha K. Źródło: D. Dymarczyk, Profanacja czy tchórzostwo, "Wiadomości Wałeckie" z 27.05.2014. |
|||
Z naziemnej części cmentarza zachował się fragment kamienno-betonowego muru oraz część starodrzewu. Muzeum Ziemi Wałeckiej posiada kilka odnalezionych macew. W zbiorach Muzeum Okręgowego im. Stanisława Staszica w Pile znajdują się dwie sześcoramienne gwiazdy pochodzące z tego cmentarza - żeliwna (przypuszczalnie element bramy lub ogrodzenia) oraz aluminiowa. Podczas prac ziemnych prowadzonych na początku XXI w. doszło do rozkopania grobów. Cmentarz jest wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Brak współczesnych form upamiętnienia. Krzysztof Bielawski |
|||
 |
 |
 |
 |
| fot. Róża Król | fot. Krzysztof Bielawski | fot. Krzysztof Bielawski | fot. Krzysztof Bielawski |
 |
 |
 |
 |
| Macewy odnalezione nad jeziorem Raduń (fot.: Katarzyna Kloskowska) | |||
| Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
|||
 |
|||
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |