Cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie- Jewish cemetery in Szczebrzeszyn

W 1991 r. Ziomkostwo Żydów Szczebrzeszyna ufundował o pomnik ku czci ofiar Zagłady. W ostatnim czasie przeprowadzono szereg akcji porządkowania z udziałem m.in. Towarzystwa Chrześcijańsko-Żydowskiego z Drezna, studentów Hendrix College w Arkansas oraz uczniów Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Szczebrzeszynie. W latach 2011-2012 Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego we współpracy z Heritage Foundation for Preservation of Jewish Cemeteries Avoseinu zbudowała nowe ogrodzenie, a przy wejściu umieściła tablicę upamiętniającą społeczność żydowską Szczebrzeszyna. W 2006 r. młodzież ze szkoły Reut w Jerozolimie wykonała spis 863 zachowanych nagrobków. Cmentarz stał się także obiektem zainteresowania dr. hab. Andrzeja Trzcińskiego z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, który napisał kilka opracowań poświęconych m.in. najstarszym macewom.

Do dziś w obrębie cmentarza przetrwało - według szacunkowych danych - około 2 tys. nagrobków w różnym stanie zachowania. Z całą pewnością jest to jedynie niewielka część wszystkich macew, które znajdowały się na cmentarzu do czasów drugiej wojny światowej. Wiele z nich jest przewróconych i uszkodzonych. Na szczególną uwagę zasługuje zespół XVI-wiecznych macew w północno-wschodnim krańcu cmentarza, m.in. Jechiela syna Mojżesza, zm. w 1545 r.; Chany córki Abrahama, zm. w 1552 r.; Rozy córki Menachema, zm. w 1572 r.; Chany córki Eliasza, zm. w 1578 r.; Izraela syna Izaaka, zm. w 1588 r.; [...] córki Josefa, żony Izraela, zm. w 1591 r. (?); Sinaja syna Izaaka Ajzyka Enera (?), zm. w 1595 r.; Izaaka syna Meszulama Fajwisza, zm. prawdopodobnie w 1579 lub 1580 roku.

W wyniku restytucji mienia przedwojennych gmin żydowskich, właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Cmentarz jest ogrodzony, wejście jest możliwe przez niezamkniętą furtkę.

tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
A. Trzciński, Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, Lublin 1990, ss. 16-17.
A. Trzciński, Nagrobek jako źródło historyczne do początkowego okresu dziejów gminy (na przykładzie Lublina, Chełma, Leska i Szczebrzeszyna), [w:] Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, red. J. Woronczak, t. 2, Cmentarze żydowskie, Wrocław 1995 , ss. 57-67.
A. Trzciński, Legendarne i tajemnicze macewy w Szczebrzeszynie, "Studia Żydowskie. Almanach" 2012, r. II, nr 2, Zamość 2012, ss. 11-18.