Cmentarz żydowski w Sosnowcu-Milowicach jest położony w północno-zachodniej części miasta, w pobliżu ul. Stalowej. Według niepotwierdzonych danych, grunt przeznaczony na cmentarz gmina żydowska w Sosnowcu nabyła w połowie lat 20. XX w. Pierwsze pogrzeby odbyły się w 1934 r., a oficjalne otwarcie cmentarza nastąpiło w 1936 roku.

Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu chowano ofiary niemieckich represji, m.in. 13 Żydów rozstrzelanych 4 września 1939 r. przy ul. Ostrogórskiej. Po 1945 r. odbyły się na nim pojedyncze pogrzeby.

Obiekt uległ daleko posuniętej dewastacji. Jak wynika z dokumentacji Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Sosnowcu, w 1965 r. cmentarz był zniszczony i nieogrodzony, od zakończenia wojny nie wykonywano na nim prac restauracyjnych. W 1989 r. w przygotowanym przez Urząd Wojewódzki w Katowicach zestawieniu cmentarzy żydowskich, w przypadku cmentarza w Sosnowcu-Milowicach podano, że zajmuje powierzchnię 1 ha, jego właścicielem jest Kongregacja Wyznania Mojżeszowego, obiekt jest w "stanie praktycznie szczątkowym, bardzo zniszczony i zaniedbany, płyty również w stanie szczątkowym, jednak wyraźne ślady architektury cmentarnej. Część cmentarza wykorzystana (zabrana) jest pod ogródki działkowe".

W obrębie cmentarza zachowały się pojedyncze nagrobki, z których niektóre mają charakter symboliczny lub znajdują się na grobach osób zabitych w latach wojny i przeniesionych na cmentarz po 1945 r. Teren jest nieogrodzony, granice są nieczytelne. Cmentarz porasta niepielęgnowana roślinność, problemem jest zaśmiecenie.

Częściowy spis zachowanych nagrobków. Oprac. Sławomir Pastuszka
Imię	Imię ojca	Nazwisko	Data śmierci	Informacje dodatkowe
Given name	Father's name	Surname	Date of death	Additional information
Cwi	Szraga Fajwel	Rozenek	09.09.1939	Żył 85 lat
Jisrael Josef	Awraham	Herszkowicz	19.05.1941	Żył 32 lata
Eliezer	Jechiel	Pelach	08.02.1942	Żył 54 lata
Benijamin		Zylberman	[...].03.1942	Żył 36 lat, zmarł tragicznie
Chajim	Szloma Zalman	Danziger	23.12.1942	Żył 79 lat
Chawa Rywka		Danziger		Nagrobek symboliczny, mąż Chajim
Naftali	Chajim	Danziger		Nagrobek symboliczny
Hinda	Chajim	Danziger		Nagrobek symboliczny
Hela		Danziger		Nagrobek symboliczny
Dawid		Zylbersztajn	30.06.1945	Urodzony w 1923 r. w Szczekocinach, zmarł w Theresienstadt
Eliezer Menachem Mendel	Jehuda Jeszaja	Szwarc	10.12.1942	Rabin w Sosnowcu, kohen, syn przewodniczącego sądu rabinicznego w Bogorii
Józef P.		Gross	08.01.1940
Rachela		Gross	1943	Zmarła w Oświęcimiu, nazwisko panieńskie Ehrlich
Ester	Josef			Mąż Aharon Szlomo

Brak danych o statusie własnościowym. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych.

 

tekst: K. Bielawski
Źródło:
AP w Katowicach, Urząd Wojewódzki w Katowicach, sygn. 543/1/727, Nr 99 - Informacja dotycząca cmentarzy żydowskich na terenie województwa katowickiego.
Olczyk A., Sosnowiec, [w:] Województwo śląskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945: województwo katowickie, Warszawa 1985.
Witkowski S., Dzieje Żydów w Sosnowcu. Historia cmentarzy żydowskich i gminy, Sosnowiec 2015.
zdjęcia: Michał Pałucki
Polecamy też odwiedzenie stron o cmentarzach żydowskich
przy ul. Pastewnej
oraz przy ul. Gospodarczej