| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
NOWY DWÓR MAZOWIECKI |
Dział o cmentarzu w Nowym Dworze Mazowieckim powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cmentarz żydowski w Nowym Dworze Mazowieckim jest oddalony około 600 m na południe od centrum miasta, znajduje się na piaszczystym wzniesieniu pomiędzy ul. Przytorową i ul. Akacjową. Od zachodu przylega do niego cmentarz ewangelicki. Według Ignacego Schipera cmentarz został założony przed 1780 r. i przed powstaniem cmentarza żydowskiego na Targówku miał służyć jako miejsce pochówku także Żydów z Warszawy i jej okolic. Tę informację podali także autorzy Księgi Pamięci Nowego Dworu. Jednak w świetle innych źródeł datowanie założenia cmentarza na XVIII w. należy uznać za niepewne. W 1775 r. Żydzi z pobliskiego Kroczewa chowali zmarłych w znacznie bardziej odległym Nasielsku, a w 1793 r. w Nowym Dworze Maz. mieszkało tylko 73 Żydów. Pierwsza potwierdzona wzmianka o cmentarzu w Nowym Dworze Maz. pochodzi z Wykazu Parafii Bóżnicznych w Województwie Mazowieckim z 1829 r. ("Cmentarz ogrodzony parkanem, potrzebuje znacznej reperacyi z powodu uszkodzenia go w wielu miejscach"). Cmentarz służył jako miejsce pochówku zmarłych z Nowego Dworu Maz. oraz okolicznych miejscowości, m.in. Jabłonny, Nieporętu, Wieliszewa i Zegrza. Na początku XX w. przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy. Wśród nagrobków stał co najmniej jeden ohel. Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu chowano ofiary Zagłady, dochodziło na nim do egzekucji, między innymi w maju 1941 r. pogrzebano co najmniej 29 osób: 28 zabitych podczas selekcji na rynku oraz zastrzelonego na cmentarzu Arona Lejba Knechta. W tym czasie rozpoczęła się dewastacja obiektu, którą kontynuowano w następnych dekadach. 24 października 1958 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Nowym Dworze Mazowieckim przyjęło uchwałę o zamknięciu i likwidacji cmentarza. Jej procedowanie najwyraźniej napotkało przeszkody i 21 lutego 1961 r. PMRN przyjęło ponowną uchwałę w tej sprawie. W dołączonej dokumentacji podano: "Na cmentarzu tym trudno jest ustalić usytuowanie grobów. Nagrobki zostały zniszczone - powywracane, większość nagrobków została zabrana w czasie okupacji przez Niemców i użyta jako krawężniki uliczne. Na terenie cmentarza jest częściowo wybierany piasek. Brak jest ogrodzenia cmentarza. Ostatnie zwłoki były pochowane w 1939 r.". 24 maja 1962 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza o powierzchni 0,96 ha, nie wydając postulowanej przez PMRN decyzji o jego likwidacji. W kolejnych latach z cmentarza wybierano piach i wywożono nagrobki. W 1974 r. przed sądem w Nowym Dworze Mazowieckim toczył się proces faszyzującego młodego człowieka, który w ramach swojej "działalności" wykopał na cmentarzu żydowskim czaszkę i dokonał jej zniszczenia. W 1994 r. część wzgórza od strony ul. Akacjowej zniwelowano i przeznaczono pod zabudowę jednorodzinną. W wyniku robót doszło do rozkopania grobów. W sprawie interweniowała Fundacja Rodziny Nissenbaumów, dokonano ponownego pochówku szczątków ludzkich. Przeczytaj reportaż Pochówek na podwórku. W 2006 r. cmentarz był nieogrodzony, w jego obrębie znajdowały się nieliczne destrukty nagrobków oraz kości. Po interwencji redakcji naszego serwisu, reportaże dotyczące stanu cmentarza ukazały się w "Gazecie Wyborczej", Wiadomości ach TVP oraz w programie "Interwencja", a pracownicy Komisji Rabinicznej do spraw Cmentarzy oraz członkowie Polskiej Unii Studentów Żydowskich wykonali wstępne prace porządkowe i pochowali rozrzucone kości. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
W 2008 r. Żydzi wywodzący się z Nowego Dworu Mazowieckiego - między innymi Zeev Shaked i David Wluka - podjęli decyzję o zabezpieczeniu i upamiętnieniu cmentarza. W latach 2010-2011 rozległy cmentarz został ogrodzony metalowym płotem, z wejściem od strony ul. Przytorowej. Cześć terenu zabezpieczono, nawożąc warstwę ziemi wydobytą przy budowie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Na lewo od wejścia wzniesiono mur, do którego przytwierdzono ponad 100 macew, odnalezionych pod jednym z chodników w Nowym Dworze Mazowieckim. Plac przed pomnikiem utwardzono. Zbudowano również betonowe schody, wiodące na szczyt cmentarnego wzgórza. 14 lipca 2011 r. odbyło się uroczyste zakończenie prac. Na ceremonię przybyli Żydzi pochodzący z Nowego Dworu Mazowieckiego oraz ich potomkowie. W uroczystości udział wzięli także: Ambasador Izraela w Polsce Zvi Rav Ner, Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, burmistrz Nowego Dworu Mazowieckiego Jacek Kowalski oraz mieszkańcy miasta. Odczytany został list Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Rabin Michael Schudrich odmówił modlitwy Kadisz i El Male Rachamim. W 2019 r. na cmentarzu zbudowano drugi mur, do którego przymocowano kolejną partię odnalezionych macew. Więcej informacji o inicjatywie restauracji cmentarza żydowskiego w Nowym Dworze Mazowieckim można znaleźć stronie www.nowydworjewishmemorial.com. Właścicielem cmentarza jest Skarb Państwa, Gmina Nowy Dwór Mazowiecki. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego. Zainteresowani wejściem na cmentarz proszeni są o wcześniejszy kontakt z osobą posiadającą klucz do bramy (508 222 109).
tekst & zdjęcia: K. Bielawski |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cmentarz w Nowym Dworze Mazowieckim w 2011 roku | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |