Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
FRYSZTAK
Dział o cmentarzu we Frysztaku
powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez
San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society

Cmentarz żydowski we Frysztaku znajduje się w południowo-zachodniej części miejscowości, na zboczu wzniesienia, w miejscu lub sąsiedztwie dawnych fortyfikacji miejskich, pomiędzy ulicami Gołębiowskiego i Parkową. W przeszłości w jego pobliżu stała synagoga. Cmentarz zajmuje działkę na nieregularnym planie, o powierzchni 0,43 ha.

Data założenia cmentarza nie jest znana. Jako wątpliwe należy traktować przytaczane za książką Przemysława Burcharda datowanie cmentarza na połowę XVII w. Cmentarz powstał nie później niż w szóstej dekadzie XVIII w., co potwierdza nagrobek zmarłej w 1759 r. Szajndel córki Pinchasa, zidentyfikowany podczas badań prowadzonych przez Andrzeja Trzcińskiego i Marcina Wodzińskiego w 1999 roku. W 1800 r. na cmentarzu pochowano Ester Etel Elbaum, córkę cadyka Elimelecha z Leżajska.

Cmentarz żydowski we Frysztaku na planie z 1851 roku
Cmentarz żydowski we Frysztaku na planie z 1851 roku

Cmentarz był czynnie użytkowany prawdopodobnie do drugiej połowy XIX w., kiedy miejscowa gmina żydowska utworzyła nowe miejsce pochówku we wsi Twierdza.

Przypuszczalnie podczas drugiej wojny światowej rozpoczął się proces niszczenia cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach. 8 grudnia 1961 r. Minister Gospodarki Komunalnej - procedując uchwałę Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej we Frysztaku z 23 lipca 1957 r. - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano, że ostatni pochówek odbył się w 1900 r., cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 43 arów.

Obiekt uległ daleko posuniętej destrukcji. W karcie ewidencyjnej z 1986 r. w rubryce "Ogólny stan zachowania" wpisano: "Większość nagrobków zdewastowana. Relikty maceb, oprócz zach[owanych] na cmentarzu, zgromadzone na sąsiedniej posesji". Jako istniejące zagrożenie wskazano całkowitą likwidację.

W wyniku zniszczeń do dziś na cmentarzu przetrwało około 20-30 stel z piaskowca w różnym stanie zachowania. W pobliżu wejścia znajduje się okolony metalową barierką grób z macewą Ester Etel Elbaum. Teren jest otoczony współczesnym ogrodzeniem, z furtką od strony ul. Gołębiowskiego. W 2021 r. cmentarz porastała gęsta, niepielęgnowana roślinność.

Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, fragment działki należy do osoby prywatnej. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego. Klucz do furtki znajduje się w kolekturze Lotto przy ul. Gołębiowskiego 11.

Tekst: Krzysztof Bielawski
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/52, Decyzje o zamknięciu i przeznaczeniu ich na inny cel
w województwie rzeszowskim.
AP w Przemyślu, Archiwum Geodezyjne, sygn. 126/415M, Markt Frysztak mit den Ortschaften Polanki
u. Glinik Dolny in Galizien.
Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990.
Gliwa A., Sapeta A., Frysztak, [w:] Województwo podkarpackie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Kawałek J., Karta cmentarza nr 12943, [bmw] 1986.
Trzciński A., Frysztak, zestawienie danych z nagrobków, kps w posiadaniu autora, [Lublin, bdw].
Trzciński A., Hebrajskie inskrypcje na materiale kamiennym w Polsce w XIII-XX wieku, Lublin 2007.

Cmentarz żydowski Frysztak Cmentarz żydowski Frysztak Cmentarz żydowski Frysztak Cmentarz żydowski Frysztak
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas