Żydzi z Będzina chowali swych zmarłych na czterech cmentarzach. Pierwszy z nich powstał w XVI w. w okolicach ulicy Zawale, funkcjonował do połowy XIX w., i istniał do okresu międzywojennego. Obecnie w tym miejscu znajduje się pusty plac. Po wybuchu epidemii cholery w 1831 r. zaistniała potrzeba założenia nowego cmentarza i wówczas zaczęto chować zmarłych na Podzamczu - północnym zboczu Góry Zamkowej, nekropolii istniejącej po dzień dzisiejszy.

Już w okresie I wojny światowej cmentarz przy ul. Sieleckiej uległ zapełnieniu. Sytuacja ta zmusiła władze gmin żydowskich Będzina i Czeladzi do zorganizowania kolejnego - czwartego już - miejsca pochówku. Wspólny cmentarz założono w 1916 roku, na granicy obu miast, przy ul. Będzińskiej 64, w pobliżu dzisiejszego centrum handlowego M1. Nekropolię podzielono na kilka części, wytyczając kwatery dla mężczyzn, kobiet i dzieci. Zmarłych z gminy czeladzkiej chowano w przedniej części cmentarza; zmarłych z gminy będzińskiej - w tylnej. Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu grzebano ofiary nazistowskich represji. Pochowano tu między innymi około stu ciał Żydów spalonych w synagodze w Będzinie oraz około czterystu zwłok osób zamordowanych podczas likwidacji getta w sierpniu 1943 roku. Więcej informacji o tym cmentarzu znajdziesz tutaj:

tekst: Małgorzata Frąckowiak

Polecamy zapoznanie się z Księgą Pamięci Będzina
oraz opracowaniem J. Krajniewskiego "Gmina żydowska w Będzinie na przełomie XVIII i XIX w" (plik PDF)

W 2008 r. ukazała się książka autorstwa Roberta Garstki i Jarosława Krajniewskiego "Dom wieczności", poświęcona cmentarzowi żydowskiemu w Będzinie na Górze Zamkowej. Prace nad nią trwały ponad rok. Książka zawiera m. in. zdjęcia nagrobków oraz wprowadzenie historyczne zredagowane przez historyka Jarosława Krajniewskiego. Książkę recenzował dr Dariusz Rozmus, pracownik naukowy Muzeum Miejskiego Sztygarka w Dąbrowie Górniczej. Pozycję tą można zakupić m. in. w Karczmie Zamkowej na zamku w Będzinie oraz w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Będzinie.