| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| CZELADŹ | |||||||||||||||||||||||
Przez wiele lat Żydzi z Czeladzi podlegali gminie wyznaniowej w Będzinie i właśnie tam chowali swych zmarłych. Na początku XX w., wobec rozwoju liczebnego społeczności żydowskiej w Czeladzi, podjęto starania o utworzenie odrębnej gminy. Ostatecznie dozór bóżniczy w Czeladzi został utworzony podczas pierwszej wojny światowej. Nowo powstała organizacja stanęła przed koniecznością założenia między innymi własnego cmentarza. Jednocześnie cmentarz w Będzinie przy ul. Sieleckiej stopniowo zapełniał się. Sytuacja ta zmusiła Żydów z Będzina i Czeladzi do zorganizowania kolejnego miejsca pochówku. Wspólny cmentarz założono w 1916 roku, na granicy obu miast, przy ul. Będzińskiej 64, w pobliżu dzisiejszego centrum handlowego M1. Cmentarz podzielono na kilka części, wytyczając kwatery dla mężczyzn, kobiet i dzieci. Zmarłych z gminy czeladzkiej chowano w przedniej części cmentarza; zmarłych z gminy będzińskiej - w tylnej. Przy wejściu pochowano rabina Cwi Hanocha ha-Kohena Lewina - najbliższe sąsiedztwo jego ohelu wkrótce stało się miejscem spoczynku pożądanym przez chasydów. W latach trzydziestych powierzchnię cmentarza powiększono. |
|||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||
Rodzina przy grobie Kejli Zachariasz. Fotografia z kolekcji rodzinnej Adeline Goldminc-tronzo |
|||||||||||||||||||||||
Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu grzebano ofiary nazistowskich represji. Pochowano tu między innymi około 100 ciał Żydów spalonych w synagodze w Będzinie oraz około 400 zwłok osób zamordowanych podczas likwidacji getta w sierpniu 1943 roku. Po zakończeniu wojny na cmentarzu odbywały się już tylko nieliczne pogrzeby. W sierpniu 1945 r. pojawiły się groby Mariana Grossmana i Szlamka Gelbarda, zabitych po powrocie do miasta. Ostatni znany pochówek odbył się w marcu 1948 r. Cmentarz uległ dewastacji w okresie drugiej wojny światowej, jednak największych zniszczeń dokonano podczas kolejnych ponad czterdziestu lat. Wiele płyt padło łupem złodziei i zostało wykorzystanych do celów budowlanych. Przytoczmy tu fragment listu, jaki do Żydowskiego Instytutu Historycznego w 1987 r. przysłał jeden z mieszkańców Czeladzi: "Cmentarz jest zniszczony i zarośnięty krzewami. Wybite otwory w płytach grobowych, zerwane górne płyty, obalone kolumny. Mało kto wie o tym cmentarzu w moim rodzinnym mieście". |
|||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||
foto: Jacques Lahitte |
|||||||||||||||||||||||
| W 1988 r., dzięki inicjatywie i finansowemu wsparciu udzielonemu przez pochodzącego z Czeladzi Mońka Stawskiego, cmentarz został uporządkowany. Wykonano ogrodzenie, ustawiono przewrócone nagrobki, część macew odrestaurowano. W 2003 r. wykonano spis zachowanych nagrobków. W prace inwentaryzacyjne zaangażowali się między innymi: Jeffrey Cymbler, Mojżesz Lenzky, rabin Szlomo Englard, Krzysztof Adamiec, Ada Holtzman, Connie Newman i Orna Niederman. Zwieńczeniem ich starań było wydanie w 2007 r. książki Cmentarz gmin żydowskich Będzina i Czeladzi. Zawarto w niej historię cmentarza oraz spis nagrobków.
Do dziś w obrębie cmentarza zachowało się około 3200 nagrobków ustawionych w 88 rzędach w części męskiej i 91 rzędach w części żeńskiej. Większość z nich ma formę tradycyjnych macew, z inskrypcjami wyrytymi w językach: hebrajskim, jidysz, polskim, niemieckim i esperanto. Klucz do bramy cmentarnej można otrzymać u mieszkańców pobliskiej posesji. Spis zachowanych nagrobków jest dostępny na stronie www.jewishcemetery.czeladz.pl. tekst: K. Bielawski Więcej informacji o historii Żydów w Czeladzi znajdziesz na stronie We remember Jewish Czeladz |
|||||||||||||||||||||||
| Cmentarz żydowski w Czeladzi w obiektywie Macieja Śmiesznego | |||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
|||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||||||||||||||||||||||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |