Cmentarz żydowski w Żołyni został założony prawdopodobnie w początkach XIX w., w zachodniej części miejscowości, w pobliżu obecnej ul. Mickiewicza. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjną nr 6242, na planie trapezu, o powierzchni 6443 m kw.
Wiadomo, że na początku XX w. cmentarz posiadał drewniane ogrodzenie, z czasem częściowo zastąpione murem, przy bramie znajdował się budynek domu przedpogrzebowego.
Podczas II wojny światowej na polecenie Niemców rozebrano ogrodzenie i wywieziono większość nagrobków, które wykorzystano do umacniania dróg, między innymi ul. Raki. W czerwcu 1943 r. na cmentarzu rozstrzelano i pogrzebano grupę Polaków - już po zakończeniu wojny ich ciała ekshumowano i przeniesiono na cmentarz katolicki.
Częściowy spis macew na podstawie fotografii
Partial list of matzevot |
Lp |
Imię
hebrajskie |
Imię ojca |
Nazwisko |
Data zgonu
(gregoriańska/hebrjska) |
Informacje dodatkowe |
No |
Hebrew Name |
Father |
Name |
Date of death
(Gregorian/Hebrew) |
Additional info |
1 |
Roza |
Mosze |
|
|
7 elul [...] |
|
2 |
Naftali Herc |
Cwi Dawid |
|
13.01.1911 |
13 tewet 5671 |
kobieta |
3 |
Ester |
Mosze |
|
18.11.1930 |
27 cheszwan 5691 |
|
4 |
Eleazar |
Arie |
Lipa |
|
|
ha-Lewi, zięć Arie Lipy |
5 |
Gołda |
Jakow |
|
12.09.1910 |
8 elul 5670 |
|
6 |
Chaja |
Aszer Lemel |
Stempel |
01.04.1919 |
1 nisan 5679 |
|
7 |
Cwi |
Awraham Icchak |
[...]agier |
07.09.1917 |
20 elul 5677 |
Lesser Hersch [...]agier |
8 |
Awraham Dawid |
Szmuel |
|
11.11.1918 |
7 kislew 5679 |
|
9 |
Bejla |
Menachem Mendel |
|
01.04.1929 |
20 adar II 5689 |
|
10 |
Sabina |
|
Waldman |
listopad 1939 |
|
nagrobek
symboliczny |
11 |
|
Natan |
|
|
|
|
12 |
Malka Chana |
Jona |
|
19.11.1912 |
9 kislew 5673 |
|
13 |
Jechet |
Elimelech |
|
04.09.1916 |
6 elul 5676 |
|
Proces dewastacji trwał też w czasach PRL - z korespondencji przechowywanej w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie wynika, że macewy w okresie powojennym użyto jako podkłady pod jedną z dróg. Marek Gosztyła i Michał Proksa w swej książce Kirkuty Podkarpacia wzmiankują też fakt traktowania cmentarza jako dzikiego wysypiska śmieci. W 1952 r. uczniowie miejscowego Liceum Ogólnokształcącego zasadzili na cmentarzu drzewa, a w 1966 r. oficjalnie przejęli cmentarz pod swoją opiekę.
Istotne zmiany nastąpiły w latach 90-tych, kiedy to z inicjatywy Józefa Waldmana cmentarz został ogrodzony i uporządkowany. Przy wejściu na betonowych cokołach ustawiono około 20 odzyskanych macew lub ich fragmentów. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek pochodzi z 1910 r. i upamiętnia Gołdę córkę Jakowa. Odsłonięto również stylizowany na macewę pomnik, na którym wyryto Gwiazdę Dawida oraz napis: "Ku wiecznej pamięci matce Sabinie Waldman, zm. w listopadzie 1939 r. i wszystkim tu pochowanym. Ufundował Józef Waldman. 1991".
Wejście na cmentarz jest możliwe przez niezamkniętą furtkę. tekst: K. Bielawski
Kliknij poniższe linki, by obejrzeć film video nakręcone na tym cmentarzu
FILM 1 * FILM 2
Polecamy odwiedzenie stron:
www.sztetl.org.pl
www.shabbat-goy.com
"Zolynia-Zhalin" - Encyclopedia of
JewishCommunities in Poland
Żołynia Memorial Site
|