ZATOR |
|
Cmentarz żydowski w Zatorze jest oddalony około 650 m na południowy zachód od rynku, znajduje się przy ul. Słonecznej i zajmuje działkę na planie prostokąta. Brak informacji o dacie założenia. Na podstawie zachowanych nagrobków można przyjąć, że cmentarz powstał nie później niż w 1864 r. Do 1882 r. chowano na nim również zmarłych z Wadowic.
Przypuszczalnie podczas drugiej wojny światowej rozpoczął się proces dewastacji cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach. 4 listopada 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej - w następstwie uchwały Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Zatorze - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano powierzchnię cmentarza (0,80 ha), numer parceli (1045) oraz datę ostatniego pogrzebu (1942 r.).
Teren o powierzchni 0,28 ha jest otoczony współczesnym (zbudowanym po 1984 r.) ogrodzeniem z betonowych elementów prefabrykowanych. W jego obrębie znajduje się około 100 nagrobków w różnym stanie zachowania, w formie stel i obelisków, wykonanych z piaskowca i granitu. W 2018 r. z inicjatywy żydowskich emigrantów z Zatora na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe.
Sprawa własności cmentarza jest w trakcie rozpatrywania przez Komisję Regulacyjną do spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.
Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/35, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie krakowskim.
Kokotkiewicz P., Karta cmentarza nr 9031, [bmw] 1984.
Michalewicz J., Żydowskie okręgi metrykalne i żydowskie gminy wyznaniowe w Galicji
doby autonomicznej, Kraków 1995.
Śledzikowski T., Zator, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
|
Nagrobki na cmentarzu żydowskim w Zatorze. Oprac. Anna Kulpa |
 |
Tu pochowana niewiasta poważana, dzielna kobieta, młoda,
oto pani Lea Mayer, córka pana Lipmana Jom Tow Brenner
oby jego światło świeciło nadal.
Żona pana Ajzyka Mayera niech jego światło świeci nadal.
Zmarła w dobrej sławie 5 adar 682 według małej rachuby.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Tu spoczywa Lotti Mayer z domu Brenner.
5 adar 5682 r. - 5 marca 1922 r. |
 |
Tu został pochowany mąż prawy i sprawiedliwy,
nasz nauczyciel i pan Abraham Jehuda Huppert z Przytkowic.
Syn naszego nauczyciela Cwi. Zmarł 20 szwat 678 .
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
20 szwat 5678 r. - 2 lutego 1918 r. |
 |
Tu został pochowany mąż sędziwy, prawy i szanowany, bogobojny,
wiódł swoich synów ścieżkami prawych.
Szanowany pan Abraham syn szanowanego pana Dawida,
pokój niech będzie z nim, Sznitzer.
Zmarł w dobrej sławie mając 95 lat dnia 15 kislew 689 według małej rachuby.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
15 kislew 5689 r. - 28 listopada 1928 r. |
 |
Tu pochowana niewiasta prawa, sprawiedliwa, pani Beile Ester Baum.
Córka szanowanego pana Izraela, żona pana Samuela Zajnwl.
Zmarła 16 aw 671.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
16 aw 5671 r. - 10 sierpnia 1911 r. |
 |
Tu pochowana niewiasta sędziwa, prawa, cnotliwa, sprawiedliwa,
pani Rajzl, pokój niech będzie z nią.
Córka naszego nauczyciela i pana Mordechaja Zalmana Sas ha-Lewi
błogosławionej pamięci, żona naszego nauczyciela i mistrza pana Izaaka Selinger.
Zmarła i dołączyła do swoich przodków kislew 4 dnia Chanuki 674.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
4 dzień Chanuki 5674 r. - 26 grudnia 1913 r. |
 |
Tu pochowana niewiasta poważana, cnotliwa i czysta,
wspomagała zgromadzenie Orehim (?), dobrego serca,
pani Broche Zattler, córka pana Altera Chaima Segala.
Zmarła 19 ijar 693.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
19 ijar 5693 r. - 15 maja 1933 r. |
 |
Tu pochowana niewiasta prawa i cnotliwa, poważana i droga,
nad jej śmiercią boleją synowie, ubogich i nędzarzy wspierała swą dłonią,
pani Fradl, córka szanowanego pana Dawida Cwi Bachnera
i żona szanowanego pana Jehoszui Dowa, niech jego światło świeci nadal, Leblowitz. Odeszła do wieczności mając lat 34, 12 tiszri 642 według małej rachuby.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
12 tiszri 5642 r. - 5 października 1881 r. |
 |
Tu pochowana niewiasta sędziwa i cnotliwa, otwierała swą dłoń ubogim,
pani Chaja, pokój z nią, córka pana Izraela błogosławionej pamięci,
żona pana Abrahama Dowa Majer.
Zmarła 12 nisan 696. Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Tu spoczywa Chaja Majer z domu Goldberger.
Zmarła 3 kwietnia 1936 w 83 roku życia.
12 nisan 5696 r. - 3 kwietnia 1936 r., po zmierzchu |
 |
Tu pochowana niewiasta sędziwa, poważana, cnotliwa, prawa,
była dzielną kobietą o ofiarnym sercu,
pani Miriam, córka pana Jehudy, błogosławionej pamięci,
żona pana Mojżesza Cwi, pokój z nim, Huppert.
Zmarła w początku miesiąca adar roku 698 w 88 roku dni swego życia.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Rosz Hodesz adar (30 szwat) 5698 r. - 1 lutego 1938 r. |
 |
Tu został pochowany mąż sprawiedliwy i prawy Mojżesz Cwi Huppert,
syn naszego nauczyciela pana Samuela, błogosławionej pamięci.
Zmarł w poniedziałek 4 tamuz roku 686 według małej rachuby.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
4 tamuz 5686 r. - 16 czerwca 1926 r. |
 |
Tu spoczywa (?) mąż sprawiedliwy i drogi,
podążał ścieżką prawości przez wszystkie swoje dni,
towarzysz nauki pan Izaak, syn towarzysza nauki pana Jehudy Elzner z Marcyporęby.
Zmarł 2 kislew 680.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
2 kislew 5680 r. - 24 listopada 1919 r. |
 |
Tu pochowana niewiasta sędziwa, poważana,
cnotliwa, sprawiedliwa, prawa, ofiarnego serca (....)
droga pani Peicze, żona pana Mojżesza Bleichera, córka pana Jehoszui (?)
szanowanego pana błogosławionej pamięci z Krakowa.
Zmarła w dobrej sławie w dniu wigilii początku miesiąca marcheszwan 684
według małej rachuby.
Niech jej dusza zostanie włączona w wieniec życia.
29 tiszri 5684 r. - 9 października 1923 r. |
 |
Tu został pochowany mąż prawy i szanowany,
służył swemu Stwórcy prawdą i sercem sprawiedliwym,
ten oto szanowany pan Izrael Wechsler, syn szanowanego pana Szimszona Izaaka, błogosławionej pamięci.
Zmarł w dobrej sławie 24 miesiąca marcheszwan roku 641 według małej rachuby.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Tu spoczywa Izrael Wechsler zm. 24 Cheszwan 5640*. Pokój jego prochom.
24 cheszwan 5641 r. - 29 października 1880 r.
*
Różnica jednego roku wynika zapewne z błędu kamieniarza. |
 |
Tu został pochowany mąż bogobojny, podążał drogą sprawiedliwych,
w trudzie swych rąk zarabiał .
Dawid Bachner, syn naszego nauczyciela Natana błogosławionej pamięci.
Zmarł 4 nisan 624.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Dawid Bachner zmarł w 67 roku życia.
4 nisan 5642 r.- 10 kwietnia 1864 r. |
 |
Tu został pochowany mąż czystej duszy, sprawiedliwy i miłował (.....)
Jonasz Izaak Rieger, syn pana Jakuba Kapl, niech jego światło świeci nadal.
Zmarł 9 siwan 685. Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Jonas Rieger zmarł 1 czerwca 1925 w 55 roku życia. |
 |
Tu został pochowany.
Sędziwy i wiekowy był ten mąż i miłował prawdę aż zstąpił do grobu (?)
wystrzegał się zła i podążał ścieżką sprawiedliwych
dzięki swym czynom zasiada wśród dostojnych.
Szanowany pan Józef Singer syn pana Jehudy.
Zmarł 10 tewet roku 672.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Josef Singer. Zmarł 31 grudnia 1911, 10 tewet 5672 |
 |
Tu został pochowany mąż (.....) sprawiedliwy i prawy, bogobojny,
wystrzegający się zła, o ofiarnym sercu (.....) szanowany pan Jakub,
syn szanownego pana Samuela Jeszaji,
błogosławionej pamięci, Luftglass.
Zmarł w dobrej sławie w wieku 76 lat,
w wigilię świętego szabatu 3 nisan 674 według małej rachuby.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
3 nisan 5674r. - 30 marca 1914 r. |
 |
Rok 5676 według dużej rachuby.
Tu pochowana niewiasta sędziwa i prawa, cnotliwa, droga i szanowana,
ukochana i miłowana przez przyjaciół (?), korona swoich synów,
pani Pesl Menasze, córka naszego nauczyciela i mistrza pana Cwi Barbera.
Zmarła w dobrej sławie w wigilię świętego szabatu 19 kislew 676 według małej rachuby.
19 kislew 5676 r. - 26 listopada 1915 r. |
 |
. Mąż wierny, ozdoba swych synów,
wystrzegał się zła i we wszystkich swych drogach i czynach tylko prawdę i prawość (....)
i postępował pobożnie i sprawiedliwie,
nasz nauczyciel Abraham Cwi Szancer syn pana Jehudy. |
 |
Syn naszego nauczyciela pana Szimszona Izaaka.
Z miasta, jego zamieszkania lament prowadzi do grobu jego ojców.
Jego żona i synowie i przyjaciele płaczą po nim. Bogobojny podążał drogą prawości .
Spełniał wolę Boga i ludzi przez wszystkie dni swego życia.
Odeszła jego dusza 8 tiszri 665 według małej rachuby.
Niech jego dusza zostanie włączona w wieniec życia.
Tu spoczywa Józef Bachner*. Zmarł 8 adar 5662 w 73 roku życia. Spoczywaj w pokoju!
8 adar I 5662 r. - 15 lutego 1902 r.
* Prawdopodobnie osoba porządkująca cmentarz połączyła części dwóch różnych nagrobków,
kierując się podobieństwem materiału, z którego są wykonane i kształtem
|
 |
Tu spoczywa Chawa Nesselrath z domu .
zmarła 3 aw 654 w 70 roku życia
3 aw 5654 r. - 5 sierpnia 1894 r. |
 |
Tu spoczywa (pani) Rebeka Natawitz z domu Neselrath
zmarła 23 nisan 1915 w 61 roku życia.
Pokój jej prochom!
23 nisan 1915 (5675) r. - 7 kwietnia 1915 r. |
| Kliknij tu, by pobrać listę inskrypcji w pliku PDF |
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
 |
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|
