Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ZANIEMYŚL

Cmentarz żydowski w Zaniemyślu został założony prawdopodobnie pod koniec XVIII w. Cmentarz znajduje się w południowo-wschodniej części miasta, w lesie przy ul. Chmielniki (współrzędne 52.15292 17.17013).

Obiekt uległ dewastacji. Podczas drugiej wojny światowej na polecenie Niemców nagrobki wykorzystano do utwardzania dróg. Proces destrukcji trwał także po wojnie.

W 2014 r. z inicjatywy Stowarzyszenia "Ziemia Zaniemyska", przy wsparciu władz Gminy Zaniemyśl, na cmentarzu urządzono lapidarium. Wykorzystano do niego macewy, które w latach 70-tych znalazły się w posiadaniu miejscowego nauczyciela Edwarda Marciniaka. Są to fragmenty nagrobków z piaskowca, z inskrypcjami w językach hebrajskim i niemieckim, pochodzące z grobów m.in. [...]apmanna, ur. w 1886 r., zm. w 1908 r. oraz Lejzera Siel[...]. W centralnej części lapidarium ustawiono granitowy głaz z tablicą z gwiazdą Dawida oraz napisem w języku polskim: "Cmentarz żydowski" i hebrajskim "Beit kwarot" (hebr. Dom grobów). W wyniku błędu litery w wersji hebrajskiej zostały wyryte w odwróconej kolejności.

Obok ustawiono tablicę z napisem o treści: "Lapidarium powstało w sierpniu 2014 roku na terenie dawnego, założonego około 1780 roku, cmentarza żydowskiego. Lokacja miasta Zaniemyśla w 1742 roku spowodowała napływ wielu osadników, obok Polaków pojawili się też Niemcy i Żydzi. Te trzy nacje wspólnie przyczyniły się do rozwoju naszej miejscowości. W niektórych latach, np. w 1834 roku, prawie 40% ludności Zaniemyśla stanowili Żydzi. Posiadali tutaj synagogę i dwie szkoły. Spośród nich wywodzi się wiele znanych i cenionych w świecie osób. Na skutek postępującej od połowy XIX wieku emigracji, wywołanej głównie przyczynami ekonomicznymi, ale także politycznymi i innymi, w roku 1939, w Zaniemyślu  mieszkała już tylko jedna osoba wyznania mojżeszowego. Ostatni pochówek w tym miejscu odbył się w 1935 roku. W czasie okupacji (1939-1945) niemieccy naziści zniszczyli cmentarz, a macewy wykorzystali m.in. do budowy dróg. Po wojnie z jego tylnej części pobierano piasek. Inicjatorem powstania lapidarium było Stowarzyszenie "Ziemia Zaniemyska", a wykonawcą Gmina Zaniemyśl. Pamiątkowa tablica ma przypominać pochowanych tutaj Żydów, dawnych mieszkańców Zaniemyśla". 

Uroczyste odsłonięcie lapidarium odbyło się 29 października 2014 roku.

W narożniku pobliskiego cmentarza katolickiego znajduje się grób ostatniej żydowskiej mieszkanki Zaniemyśla - Pauli Schrimmer, zmarłej 3 listopada 1952 roku.

tekst: K. Bielawski
Źródło: Zan, Utworzenie lapidarium, "Głos Powiatu Średzkiego" z 05.11.2014.
D. Hećka, Ślady zamieszkiwania Żydów w mojej okolicy. Ziemia Średzka, [w:] Żydzi w naszej pamięci,
red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 2013, ss. 61-68.
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Zaniemyśla i ich cmentarzu.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas