Dynamiczny rozwój społeczności żydowskiej Zakopanego w latach dwudziestych XX w. spowodował konieczność budowy własnego cmentarza. Wcześniej zmarłych chowano na cmentarzu żydowskim w Nowym Targu.. Powołany został specjalny Komitet Budowy Cmentarza, na czele którego stanęli dr Adolf Statter, właściciel sklepu żelaznego i dr Bertold Fass, adwokat. Po wielu trudnościach zakupiono w 1926 r. od Franciszka Bachledy Żarskiego i Anny Bachledy Bacy teren na Bachledzkim Wierchu, leżący z dala od centrum, we wschodniej części Zakopanego. Protesty mieszkańców osiedla Bachledy przeciwko budowie cmentarza i sprzeciw ówczesnych władz zakopiańskich spowodowały, że dopiero po pięciu latach można było uzyskać wszelkie zezwolenia i zakończyć budowę.

Uroczyste otwarcie cmentarza odbyło się 27 grudnia 1931 r. Według krakowskiego "Nowego Dziennika", w synagodze zebrali się prawie wszyscy spośród zakopiańskich Żydów i wielu czasowo przebywających gości wraz z rabinem Katowic dr Chamajdesem. Przybyli również przedstawiciele zakopiańskich władz: burmistrz Leopold Winnicki, wiceburmistrz Jan Jacina, starosta Skalecki, dyrektor Banku Podhalańskiego i prezes Związku Górali Wojciech Krzeptowski, prezes Kongregacji Kupieckiej Antoni Krzyżak, architekt miejski inż. Adam Hełm-Pirgo, komisarz Gawlik, radny Stanisław Niemczyk. Przemówienie wstępne wygłosił dr Adolf Statter, który podziękował władzom za przychylne ustosunkowanie się i za udzielenie pozwolenia na budowę cmentarza. Modlitwę odprawił zakopiański kantor Muller, po czym rabin Eliasz Eichenstein określił rytualne znaczenie cmentarza i wezwał do popierania wysiłków Komitetu Budowy Synagogi. Na zakończenie kantor Leser z Nowego Targu odmówił modlitwy ku czci prezydenta RP Ignacego Mościckiego i marszałka Józefa Piłsudskiego. Następnie wszyscy udali się saniami na cmentarz, na Bachledzki Wierch, gdzie nastąpiły modły i tradycyjne 7-krotne obchodzenie placu cmentarnego. Doktor Bertold Fass podziękował przedstawicielom władz za poparcie, jakiego doznał u nich Komitet Budowy Cmentarza, bez której to pomocy dzieło to znacznego doznałoby opóźnienia. Dyrektor Wojciech Krzeptowski i komisarz Gawlik wyrazili w imieniu władz zadowolenie z otwarcia cmentarza i podkreślili, że wobec majestatu śmierci wszyscy jesteśmy równi.

Teren cmentarza był ogrodzony drewnianym płotem, obok zbudowano drewniany domek dla dozorcy, kostnicę i pomieszczenie gospodarcze. Był własnością Żydowskiego Stowarzyszenia Pielęgnacji Chorych Bikur Cholim. Cmentarzem opiekowało się Żydowskie Stowarzyszenie Pogrzebowe Chewra Kadisza, któremu prezesował M. Sapse.

Do 1939 roku odbyło się tu kilkadziesiąt pogrzebów. Zgodnie z tradycją kamienne nagrobki, macewy zwrócone były w kierunku wschodnim.

W czasie okupacji, w latach 1941-1942, Niemcy zniszczyli cmentarz - rozebrali ogrodzenie i domek, macewy zostały powywracane i częściowo zniszczone. Bezpośrednio po wojnie macewy zaginęły i trudno jest dziś ustalić co się z nimi stało. Pozostało tyko kilka kamiennych i betonowych płyt zaznaczających groby. Cmentarz zniknął wśród traw i zarośli. Zniknął również ze świadomości mieszkańców Zakopanego i tylko nieliczni wiedzą o tym miejscu. W zbiorach Muzeum Tatrzańskiego przechowywane są zdjęcia cmentarza wykonane przez H. Josta przed i po zniszczeniu.

4 listopada 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano, że ostatni pochówek odbył się w 1939 r., cmentarz zajmuje parcele nr 3708/12 i 3708/13 o powierzchni 0,49 ha.

W 1988 roku, z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Oddział Podhalański im. Stanisława Witkiewicza opracowano projekt ochrony i uporządkowania żydowskiego cmentarza na Bachledzkim Wierchu. Cmentarz miał być ogrodzony, planowano również postawienie odlanego z brązu pomnika.

7 stycznia 2004 r. Komisja Regulacyjna ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich wydała orzeczenie o przekazaniu własności cmentarza Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. W sierpniu 2004 r. z inicjatywy Ronalda i Ellen Weiserów, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego uporządkowała i ogrodziła płotem ze stalowych przęseł fragment cmentarza o powierzchni około 0,14 ha. Na cmentarzu ustawiono stylizowany na macewę pomnik z napisem: "Pozostały po nich tylko okruchy pamięci. Pamięci spoczywających tu Żydów, mieszkańców Zakopanego. Z liczącej 3000 osób gminy żydowskiej Zakopanego tylko nielicznym udało się przetrwać Holokaust. Cmentarz żydowski w Zakopanem, założony w 1931 r., został całkowicie zniszczony przez niemieckiego okupanta w 1942 r. Odrestaurowany staraniem Ambasadora Ronalda Weisera i Ellen Weiser oraz Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Zakopane 13 X 2014 r.".

Tekst: Lesław Dall, Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/35, Decyzje o zamknięciu i przeznaczeniu ich na inny cel
w województwie krakowskim.
Dall L., Stankowski A., Cmentarz żydowski na Bachledzkim Wierchu w Zakopanem, [druk ulotny] Zakopane [2004].
Śledzikowski T ., Zakopane, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Zdjęcia archiwalne: H. Jost