Gmina żydowska w Zabłudowie posiadała dwa miejsca pochówku. Najstarszy cmentarz został założony w drugiej połowie XVII w. w południowo-wschodniej części miasta. Jak wynika z planu Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1931 r., cmentarz znajdował się pomiędzy dzisiejszymi  ul. Sikorskiego i ul. Zamiejską. W wyniku dewastacji wszelkie naziemne ślady cmentarza zostały zatarte. Na podstawie porównania archiwalnych i współczesnych planów ustalono, że obecnie w tym miejscu znajduje się skład budowlany.

Drugi cmentarz powstał w XIX w. na zachód od miasta, przy drodze odchodzącej od ul. Św. Rocha i wiodącej w kierunku wsi Solniki i Krynickie. Cmentarz zajmuje działkę w kształcie wydłużonego prostokąta o przybliżonych wymiarach 44 x 200 m . Podczas II wojny światowej cmentarz został zniszczony przez nazistów. Pinia Korowski w Księdze Pamięci Zabłudowa tak wspomina dewastację: "Niemcy chcieli trzykrotnie poszerzyć drogę z Białegostoku do Moskwy (....). Potrzebowali kamieni do jej budowy, dlatego zaczęli rozbierać cmentarz żydowski. Potajemnie wchodziliśmy do oheli naszych rabinów i cadyków i gorzko opłakiwaliśmy naszą katastrofę".

Niewykluczone, że - podobnie jak w innych miejscowościach - w procesie dewastacji uczestniczyli też niektórzy mieszkańcy Zabłudowa i okolic. Świadczy o tym macewa odnaleziona kilkanaście lat temu przez Tomasza Wiśniewskiego w pobliskiej wsi Skrybicze. Przez teren cmentarza przeprowadzono linię wysokiego napięcia.

Obecnie w obrębie cmentarza zachowały się dziesiątki betonowych obmurowań nagrobków. W centralnej części znajduje się ohel nieznanego z nazwiska rabina. Na wejściem do ohelu wyryto napis poświęcony fundatorom grobowca: Dowowi Berowi synowi Manesa Cwi Kohena i Icchakowi synowi Cwi oraz jego żonie Baszy córce Szragi Fajwla Brennera. Granice cmentarza są częściowo czytelne dzięki zachowanym fragmentom kamiennego muru.

tekst: Krzysztof Bielawski
zdjęcia: Artur Cyruk
Więcej informacji o społeczności żydowskiej
w Zabłudowie znajdziesz na stronie www.zabludow.com
Polecamy też odwiedzenie Księgi Pamięci Zabłudowa
Archiwalne zdjęcie z cmentarza w Zabłudowie można znaleźć na stronie www.bagnowka.com