Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
WYSZKÓW

Cmentarz żydowski w Wyszkowie został założony około 1,3 km na północny wschód od centrum miejscowości, poza terenem zabudowanym, w pobliżu drogi do Zakręzia, na końcu obecnej ul. Łącznej. W 1938 r. zajmował działkę o nieregularnym kształcie, zbliżonym do trójkąta.

Cmentarz powstał prawdopodobnie na początku XIX w. Wcześniej żydowscy mieszkańcy Wyszkowa korzystali z cmentarza prawdopodobnie w Radzyminie, zgodnie z zapisem po wizytacji parafii rzymsko-katolickiej z 1781 r.: "Żydzi, którzy tylko się znajdują nie mają osobnego do swych nabożeństw pochowania zmarłych miejsca, ale jeżdżą na te dni i wywożą trupów do pobliższych miast, w których większe zgromadzenie jest i potrzebne do tego mają pozwolenia i miejsca".

Brak informacji o wyglądzie cmentarza przed 1939 r. W czasie drugiej wojny światowej na polecenie Niemców nagrobki wykorzystano do utwardzenia brzegów rzeki Struga oraz placu przed siedzibą żandarmerii przy ul. Zakolejowej.

Jerzy Kornacki ze Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego w PRL w notatce z 7 września 1978 r. tak pisał o powojennych losach cmentarza w Wyszkowie: "Na przełomie lat 40/50 okoliczni mieszkańcy obszar byłego cmentarza wynoszący ponad 2 ha podzielili na działki, pobudowali się, prowadząc na tym terenie gospodarstwo rolne. W latach 50-tych jakieś przedsiębiorstwo państwowe eksploatowało z terenów byłego cmentarza piasek. Eksploatacja ta została wstrzymana. W Urzędzie Miejskim w Wyszkowie brak jakiejkolwiek dokumentacji dotyczącej zasiedlenia terenu cmentarnego. Na moje pytanie jaki jest stan prawny terenu byłego cmentarza - nie umiano mi odpowiedzieć, jak również na pytanie czy zostały wydane pozwolenia na budowy i zasiedlenie".

W 1984 r. Wyszków odwiedził Naczelny Rabin Izraela Mosze Goren w towarzystwie Josepha Schorera. Cmentarz był wtedy wykorzystywany jako pole uprawne. Podczas wizyty na cmentarzu Mosze Goren i Joseph Schorer znaleźli dwie czaszki, walające się na powierzchni ziemi. Kości zostały zabrane i pochowane na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w pobliżu pomnika Jana Korczaka.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w miejscu cmentarza wzniesiono Pomnik Pamięci Żydów Wyszkowa, zaprojektowany przez Wojciecha Henrykowskiego. W półkolistą ścianę wmurowano około osiemdziesięciu odnalezionych macew i ich fragmentów. Odsłonięcie pomnika odbyło się w dniu 14 sierpnia 1997 r., a uczestniczący w uroczystości ambasador Stanów Zjednoczonych Nicolas Rey odczytał list prezydenta Billa Clintona. W ścianę lapidarium wmurowano tablicę z napisem: "Te kamienie - to wszystko, co pozostało z pulsującej życiem społeczności żydowskiej, która odegrała ważną rolę w dziejach Wyszkowa. Umieściliśmy je tutaj dla zachowania pamięci o historii miasta i Żydach Wyszkowa, których pochłonął Holokaust". Na dużym, czarnym kamieniu przy wejściu na teren cmentarza wyryto tekst: "Tę ścieżkę kohenów z miłością poświęcają pamięci Efraima Elimelelecha Ben Cwi Ha-Kohen Darembluma jego dzieci i wnuki".

Spis zachowanych macew jest dostępny na portalu Wirtualny Sztetl: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/614-wyszkow/115-pamiec-w-kamieniu/39661-cmentarz-zydowski-w-wyszkowie-ul-laczna.

tekst & zdjęcia: K. Bielawski
Więcej informacji o wyszkowskich Żydach znajdziesz na witrynach:
Explore Your Jewish Heritage in Wyszków
WE REMEMBER JEWISH WYSZKÓW!
Polecamy też zapoznanie się z Księgą Pamięci Wyszkowa
Kliknij tu, obejrzeć film nakręcony na cmentarzu żydowskim w Wyszkowie

w miejscu cmentarza wzniesiono Pomnik Pamięci Żydów Wyszkowa Tę ścieżkę kohenów z miłością poświęcają pamięci Efraima Elomelelecha Ben Cwi Ha-Kohen Darembluma jego dzieci i wnuki Te kamienie - to wszystko, co pozostało z pulsującej życiem społeczności żydowskiej, która odegrała ważną rolę w dziejach Wyszkowa. Umieściliśmy je tutaj dla zachowania pamięci o historii miasta i Żydach Wyszkowa, których pochłonął Holokaust Świece - symbol umieszczany na grobach kobiet
granitowa macewa Te kamienie - to wszystko, co pozostało z pulsującej życiem społeczności żydowskiej, która odegrała ważną rolę w dziejach Wyszkowa. Umieściliśmy je tutaj dla zachowania pamięci o historii miasta i Żydach Wyszkowa, których pochłonął Holokaust hebrajskie inskrypcje
druga od prawej - macewa Miret Fejgi córki Abrahama Druga od prawej: macewa Racheli córki Szlomo Wyszków - macewy Świece - symbol umieszczany na grobach kobiet
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas