| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| WROCŁAW (ul. Gwarna) | |||
Drugi - po średniowiecznym - cmentarz żydowski we Wrocławiu został założony w 1771 r. na Przedmieściu Świdnickim, przy obecnej ul. Gwarnej. Jego powierzchnia była stopniowo powiększana - kolejne zakupy gruntu nastąpiły w 1776 r. i 1807 r. Ostatecznie cmentarz zajął działkę na planie trójkąta, leżącą przy Gartenstarsse (obecnie ul. Piłsudskiego) i Claassenstrasse (obecnie ul. Gwarną). W 1808 r. gmina żydowska otoczyła cmentarz murem, a w 1832 r. zbudowano dom przedpogrzebowy. Cmentarz został zamknięty do celów grzebalnych w 1856 r. W późniejszym okresie dokonywano na nim pochówków osób, które wcześniej wykupiły sobie miejsca (na przykład przy grobach członków rodziny). W 1908 r. przez południowo-wschodni narożnik przeprowadzono Bahnhofstrasse (obecnie ul. Dworcową), dzieląc cmentarz na dwie części. Gmina żydowska po długich negocjacjach wyraziła zgodę na tę operację. Szczątki ludzkie z tego terenu ekshumowano i złożono prawdopodobnie w zachodniej części cmentarza. Do kolejnej ekshumacji około 150 grobów doszło w 1937 r., kiedy gmina żydowska sprzedała miastu skrawek cmentarza, odcięty Bahnhofstrasse (obecnie ul. Dworcową). |
|||
 |
|||
Cmentarz na planie Wrocławia z 1926 roku |
|||
Podczas przeprowadzonej w 1908 r. inwentaryzacji cmentarza doliczono się około 3400 nagrobków. Na cmentarzu spoczęli m.in.: Cmentarz uległ dewastacji pod koniec lat trzydziestych XX w. oraz w okresie późniejszym. Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu rozpoczęto budowę schronu. W latach PRL teren częściowo zabudowano (między innymi w latach 1961-1964 wzniesiono bloki mieszkalne dla pracowników PKP oraz garaże). Wszelkie naziemne ślady grobów uległy zatarciu. Niewykluczone, że pozostałością po cmentarzu jest betonowy mur, ciągnący się wzdłuż ul. Gwarnej. |
|||
 |
 |
 |
 |
| foto: Krzysztof Bielawski | foto: Krzysztof Bielawski | foto: Krzysztof Bielawski | foto: Krzysztof Bielawski |
Pojedyncze zachowane nagrobki z tego cmentarza znajdują się na murze kościoła p.w. św. Maurycego przy ul. Traugutta 34 oraz na cmentarzu żydowskim przy ul. Lotniczej. Na murze kościoła umieszczono macewę Kalonimusa Sachsa syna Cwi, zmarłego 11 listopada 1855 r. (1 kislew 5616 r.). W ostatnich latach w północno-wschodniej części cmentarza przy ul. Lotniczego odnaleziono nagrobek kobiety zmarłej 3 marca 1853 r. (jakość posiadanego materiału ikonograficznego nie pozwoliła na pełne odczytanie imienia i nazwiska zmarłej). Niewykluczone, że z cmentarza przy ul. Gwarnej pochodzi także leżąca tuż obok stela Symeona syna Cwi, z uszkodzoną częścią inskrypcji z datą zgonu. W 2013 r. prywatny przedsiębiorca wykupił część działki cmentarnej od strony ul. Gwarnej, na której w latach PRL postawiono 8 garaży, a następnie sprzedał ją firmie planującej budowę hotelu Best Western Premier Wrocław City Center. |
|||
 |
 |
![Fragment macewy ([.]Etszewski z Wellheim?), wykopany podczas budowy hotelu na cmentarzu żydowskim we Wrocławiu przy ul. Gwarnej](images/wroclaw_gwarna/wroclaw_gw3m.jpg) |
 |
| foto: Ryszard Bielawski | foto: Ryszard Bielawski | foto: Ryszard Bielawski | foto: Ryszard Bielawski |
W czerwcu 2017 r., w trakcie prac ziemnych, natrafiono na ponad 150 pochówków, odkopując jednocześnie fragmenty macew. Sposób ułożenia kości sugeruje, że były to groby osób ekshumowanych na początku XX w. z rejonu Bahnhofstrasse (obecnie ul. Dworcowej) i pl. Konstytucji 3 Maja (do 1937 r. Fränckelplatz). Kości ludzkie i fragmenty nagrobków przewieziono na cmentarz żydowski przy ul. Lotniczej.
tekst: Krzysztof Bielawski |
|||
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. |
|||
 |
|||
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |