| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| WISKITKI | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cmentarz żydowski w Wiskitkach znajduje się przy ul. Spółdzielczej, około 850 m na północny zachód od centrum miejscowości. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjną nr 143805 2.0037.569, na planie prostokąta, o powierzchni 6336 m kw. Cmentarz został założony w pierwszej połowie XIX w. W 1841 r. dozór bóżniczy wydzierżawił działkę przeznaczoną na cmentarz. Cmentarz początkowo służył jako miejsce pochówku także dla zmarłych z pobliskiego Żyrardowa. W Księdze Żyrardowa, Mszczonowa i Wiskitek Gerszon Mejer Śmietanka tak opisał to miejsce: "Cmentarz znajdował się w drugiej części miasta, za drogą do Guzowa. Nazywaliśmy go "dobrym miejscem". Na cmentarzu był grób świętego człowieka, na którym ludzie zostawiali kwitlechy, czyli kartki z prośbami do zmarłego o wstawiennictwo w ich imieniu u Boga. Cmentarz ożywał w poprzedzającym Wielkie Święta miesiącu elul, kiedy ludzie tłumnie przychodzili odwiedzać groby swoich przodków. Na groby swoich bliskich pochowanych w Wiskitkach przybywało też wiele osób spoza miejscowości. Chłopcy z chederu mieli swoje własne święto cmentarne podczas Tisza be-Aw, odwiedzali wówczas cmentarz niosąc drewniane miecze". Cmentarz uległ daleko posuniętej dewastacji. Podczas prac dokumentacyjnych przeprowadzonych przez autora w listopadzie 2009 r. udało się zidentyfikować około 70 nagrobków, przy czym tylko część z nich przetrwała w całości. Często - w wyniku wyłamania - zachowały się jedynie podstawy macew. Pomimo zniszczeń wyraźny jest rzędowy układ pochówków. Najstarsze nagrobki znajdują się w południowo-wschodniej części cmentarza. Są to często macewy z polnych kamieni granitowych. Na ich tle wyróżnia się uszkodzona macewa Hindy Szifry, wykonana z piaskowca, z wypukłą inskrypcją, z epitafium o treści: "Słońce zgasło i księżyc obrócił się w ciemność, jej chwała zstąpiła w otchłań na wieki, zapłakała ulica i krzyknęło miasto z rozpaczy. Kroczyła zawsze drogą dobroczynności i dobrych uczynków. Biada nam, od których nagle została zabrana. Hinda Szifra, jej piękno pochłonęła ziemia, z dobrej rodziny, cnotliwa w mowie, oby rozświetlił jej dusze jak słońce o wschodzie". Północno-zachodni sektor cmentarza był wykorzystywany prawdopodobnie najpóźniej. W tej części znajdują się m.in.: wykonany z lastriko nagrobek tablicowy z częściowo stłuczoną kamienną płytą z epitafium, stojący na grobie osoby zmarłej w 1938 r.; nagrobek skrzyniowy z wyrzeźbionymi na bokach wyobrażeniami okrągłych uchwytów oraz kilkanaście destruktów macew z piaskowca. Epitafia na zachowanych macewach sporządzono w języku hebrajskim. W dolnej części nagrobków Cwi syna Izraela ha-Kohena oraz Dawida syna Izraela dodatkowo umieszczono napisy - imiona i daty śmierci - w jidysz. Długotrwałe oddziaływanie czynników atmosferycznych w połączeniu z brakiem bieżącej renowacji, doszczętnie zniszczyły polichromie, jakimi niegdyś ozdabiano macewy. Jedynie w dolnych partiach kilku nagrobków widoczne są relikty malatury w postaci jasnoczerwonego i czarnego barwnika. W 1992 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W 2009 r. z inicjatywy naszego serwisu wykonany został spis zachowanych macew. Kilka lat później dodatkowy spis sporządziła Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego (http://cemetery.jewish.org.pl/list/c_28). Przez wiele lat teren cmentarza był nieogrodzony, porastała go gęsta roślinność. W sierpniu 2016 r. cmentarz został uporządkowany i ogrodzony murem z betonowych elementów prefabrykowanych. Przy wejściu umieszczono tablicę upamiętniającą Żydów z Wiskitek. Projekt zrealizowała Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego we współpracy z Europejską Inicjatywą Porządkowania Cmentarzy Żydowskich.
tekst & zdjęcia: K. Bielawski |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |