Cmentarz żydowski w Wąchocku jest oddalony około 1 km na wschód od Rynku, znajduje się po wschodniej stronie ul. Krzemienica. Cmentarz powstał około 1908 r. (według innych źródeł - w 1910 lub 1911 r.). Wcześniej Żydzi z Wąchocka chowali zmarłych w Iłży. Brak bliższych informacji o przedwojennej historii obiektu. Wiadomo, że przed 1939 r. teren był ogrodzony. Prawdopodobnie ostatnie pogrzeby odbyły się wiosną 1945 r., w następstwie kilku zamachów na ocalałych Żydów.

22 czerwca 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej - w odpowiedzi na uchwałę Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Wąchocku z 29 października 1962 r. - wydał decyzję o zamknięciu cmentarza do celów grzebalnych. W dokumentacji dołączonej do decyzji podano, że cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 0,3 ha, a ostatni pogrzeb odbył się w 1943 roku.

Cmentarz uległ dewastacji. W latach powojennych był wykorzystywany jako pastwisko i wysypisko śmieci. W 1987 r. w jego obrębie znajdowało się około 40 nagrobków oraz fragmenty muru.

W 2006 r. z inicjatywy Rafaela Fafermana, we współpracy z organizacją Poland Jewish Cemetery Restoration Project oraz władzami miasta teren o powierzchni 0,16 ha (działki geodezyjne 997/1, 997/2) ogrodzono murem z kamienia, zbudowano bramę, wykonano prace porządkowe. Przy wejściu odsłonięto tablice upamiętniające rodzinę Fefermanów i renowację cmentarza oraz pomnik z napisem o treści: "Jakże żal tych co odeszli - niezapomnianych (Sanhedrin 110 A). Pamięci 6.000.000 Żydów zamordowanych w czasie Holocaustu. Społeczność żydowska Wąchocka liczyła w 1939 roku 460 osób w 98 rodzinach. W roku 1945 ocalało jedynie 24 z nich. Rozlali krew ich jak wodę. (...) Nie było nikogo kto by ich pogrzebał. Psalm 79.3. Oddajemy cześć błogosławionej pamięci żydowskich ofiar z Wąchocka i okolicznych gmin, zamordowanych w czasie Zagłady. Nigdy nie zapomnimy żydowskich mężczyzn, kobiet i dzieci, których życie tak okrutnie przerwano. Szlochamy nad tym, co straciliśmy. Nigdy ich nie zapomnimy". Uroczyste zakończenie prac restauracyjnych odbyło się 18 maja 2006 roku.

1 lipca 2007 r. Ambasada Izraela oraz Żydowski Instytut Historyczny przyznały burmistrzowi Wąchocka Jarosławowi Jackowi Sameli dyplom za działalność na rzecz ochrony dziedzictwa kultury żydowskiej w Polsce. W uzasadnieniu napisano: "Burmistrz miasta, które zaopiekowało się swym małym żydowskim cmentarzem, otoczyło murem zachowane stojące jeszcze nagrobki i przypomniało, że w tym starożytnym miasteczku mieszkali obok Polaków także Żydzi".

Spis zachowanych nagrobków jest dostępny na stronie https://sztetl.org.pl/en/miejscowosci/w/701-wachock/115-pamiec-w-kamieniu/38150-cmentarz-zydowski-w-wachocku-ul-krzemienica.

Właścicielem cmentarza jest Skarb Państwa. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa świętokrzyskiego (wpis nr 1058 z 20.06.1990 r.).

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 885/9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie kieleckim.
Penkalla A., Karta cmentarza nr 14201, [bmw] 1987.
Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992.