Cmentarz żydowski w Tyczynie znajduje się na wzgórzu w południowo-zachodniej części miasta, pomiędzy ul. Pułanek i ul. Parkową i zajmuje działkę o nieregularnym kształcie o powierzchni 8449 m kw. Nekropolia powstała prawdopodobnie w XVIII wieku. Jak twierdzą chasydzi, jest to miejsce spoczynku Eliezera i Miruszy Lipmanów - rodziców słynnego cadyka Elimelecha z Leżajska. Podczas drugiej wojny na rozkaz okupacyjnego burmistrza miasta J. Heucherta wyrwano wiele macew i wykorzystano je do utwardzania Rynku i niektórych ulic. Po 1945 r. cmentarz niszczał i popadał w zapomnienie. 

W latach dziewięćdziesiątych XX w. powstała inicjatywa ogrodzenia i uporządkowania nekropolii. Na koszt miasta sporządzono projekt ogrodzenia, którego wykonanie sfinansował pochodzący z Bochni rabin Mendel Reichberg z Nowego Jorku. W ramach robót publicznych wykarczowano zarośla. Rabin Mendel Reichberg ufundował także budowę ohelu, w którym spoczywa Szlomo Arie syn Zewa Wolfa Weichselbaum, zmarły w dn. 10 tamuz 5687 r ( 10.07.1927 r.) cadyk z Tyczyna, uczeń m. in. Chaima Halberstama z Nowego Sącza, Jechiezkiela z Sieniawy i Jakowa Mosze z Komarna, autor ksiąg o treści religijnej Birchat Szlomo i Hachanat Lew Litefila.

W wyniku dewastacji do dziś na cmentarzu przetrwało kilkadziesiąt macew lub ich fragmentów. Część z nich odnaleziono w 2004 r. podczas prac związanych z budową miejskiej sieci kanalizacyjnej, część w 2023 r., w trakcie prac prowadzonych na Rynku przez archeologów z firmy Arkadia. Według niepotwierdzonych danych, w ostatnich latach na cmentarzu odbyły się dwa nielegalne pochówki żydowskich mieszkańców jednego z pobliskich miast.

Cmentarz jest ogrodzony, klucze do bramy i ohelu przechowywane są w Urzędzie Miasta i Gminy Tyczyn (Rynek 18, 36-020 Tyczyn, tel.: 17 221 93 10, 17 221 92 11). Pożądane byłoby wykonanie spisu zachowanych nagrobków oraz usunięcie antysemickich i faszystowskich napisów z bramy i cokołu ogrodzenia.

W Tyczynie znajduje się jeszcze jedno miejsce pochówku Żydów. Jest to założony w XIX wieku cmentarz choleryczny, położony na przedmieściu Niwa, w pobliżu drogi do Błażowej. Również ten obiekt uległ dewastacji, do obecnych czasów przetrwały jedynie fragmenty ogrodzenia.

tekst: Krzysztof Bielawski