TOMASZÓW LUBELSKI |
|
Prof. Andrzej Trzciński w książce Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie tak opisał początki historii osadnictwa żydowskiego w Tomaszowie Lubelskim: "Od 1590 roku istniała tu osada Jelitów, założona na terenie wsi Rogoźno. (...) W 1621 roku nastąpiła lokacja miasta Tomaszów, należącego do Jana Zamoyskiego. W tym samym czasie Żydzi otrzymali korzystne przywileje, między innymi na postawienie bóżnicy, założenie cmentarza, budowę domów w centrum miasta. Pierwsza bóżnica istniała tu już w 1594 roku, to znaczy przed lokacją miastai".
Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz. Dziś na powierzchni dwóch hektarów zachowało się około trzydziestu nagrobków. Są to przede wszystkim rekonstrukcje - w betonowe tablice o kształcie macew, wmurowano ocalałe fragmenty oryginalnych płyt nagrobkowych. Ostatni znany pochówek odbył się w 1943 roku. |
|
Plan cmentarza. Źródło: AP w Zamościu |
W ohelu pochowani są miejscowi cadycy: zmarły w 1839 roku Josef Grin z Jarczowa, uczeń słynnego "Widzącego z Lublina"; Jehoszua Fiszerman syn Józefa, zmarły w 1906 roku oraz Josef Arie Lejbusz Fiszerman syn Jehoszuy, zmarły 30 marca 1916 roku.
Poważne prace porządkowe i restauracyjne przeprowadzono w 1993 roku. Wykonano wówczas metalowe ogrodzenie z bramą i uprzątnięto teren. W tym czasie powstał również pomnik poświęcony Żydom Tomaszowa, upamiętniający ostateczną likwidację społeczności żydowskiej. Kolejnym zrekonstruowanym obiektem jest ohel na grobach rabinów Izaaka Szapira oraz Judy ben Nisan Meira.
Cmentarz żydowski w Tomaszowie Lubelskim znajduje się przy ulicy Starozamojskiej - po wjeździe do miasta od strony Zamościa należy skręcić w pierwszą uliczkę w lewo. Klucze do bramy cmentarnej są przechowywane przy ul. Starozamojskiej 22.
tekst & zdjęcia: Rafał Zubkowicz
Spis zachowanych nagrobków na cmentarzu żydowskim w Tomaszowie Lubelskim
Oprac. Andrzej Trzciński, Monika Tarajko, Paweł Sygowski |
Imię |
Imię ojca |
Nazwisko |
Data śmierci |
Informacje dodatkowe |
Name |
Father's name |
Surname |
Date of death |
Additional information |
Jaakow |
Awraham Baruch |
|
27.09.1624 |
|
Jehudit |
Awraham Baruch |
|
01.10.1625 |
|
... |
Jehuda Lejb |
|
01.02.1727 |
Ludmirer |
... |
... |
|
09.04.1747 |
|
Jehuda Lejb |
... |
|
[ok. 1747] |
|
... |
Szlomo Zalman |
|
03.01.1749 |
|
Meszula, Fajwesz |
Josef |
|
[ok. 1750.-1770.] |
Lewita |
... |
... |
|
10 .05.1765 |
|
... |
... |
|
04.12.1774 |
|
Zelda |
Baruch Bendid |
|
[ok. 1800] |
|
Sara Lea |
Mosze |
|
[ok. 1800.-1880.] |
|
Awraham Jaakow |
... |
|
08.06.1824 |
|
Josef |
Szimon |
Fryszerrman |
09.04.1839 |
|
Menachem Nachum |
Cwi [Boruch Herszek] |
Nay |
17.12.1845 |
|
Nachman |
Jicchak Ejzyk |
Rajsfeld |
16.08.1853 |
|
Etel |
Chaim Cwi ]Chaim Hersz] |
|
22.04.1853 |
|
... |
... |
|
13.01. - 10 .02.1869 |
|
Jehoszua |
Josef |
|
12.07.1906 |
|
Josef Arje Lejbusz |
Jehoszua |
|
30.03.1916 |
|
Rachel |
Szlomo Cwi |
|
23.08.1920 |
|
Josef |
Chajim |
Goldmincer |
08.03.1921 |
|
Frajda Riwka |
Efraim Akiwa |
|
1928/1929 |
Kohen |
Szraga |
Szmuel Cwi |
|
26.02.1929 |
|
Aharon Urisz |
Eliezer Perec |
|
14.08.1929 |
|
Gitel |
Mosze |
|
[ok. 1929] |
|
Roza Jehudit |
Nachum Nachman |
Krojngold |
[ok. 1929] |
|
Taba |
Baruch |
|
[ok. 1929] |
|
Arje Lejb |
Eliezer |
Szwarcber |
16.04.1930 |
|
Jaakow Jehoszua |
Eleazar |
|
[ok. 1930] |
|
Jehuda Lejb |
Szmuel Hersz |
Tenenbojm |
22.12.1932 |
|
Mosze Menachem |
Eljakim Gecel |
Brand |
30.10.1937 |
|
Frajda Riwa |
Dow |
|
1937/1938 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
|
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|