Cmentarz żydowski w Szczucinie jest oddalony około 900 m na południowy zachód od rynku, znajduje się po wschodniej stronie ul. 1 Maja, w obrębie działki nr 877 na planie trapezu o powierzchni 0,3892 ha. Data założenia nie jest znana - cmentarz powstał przypuszczalnie w XIX wieku.
Cmentarz był czynnie użytkowany do czasów drugiej wojny światowej, między innymi w styczniu 1940 r. pochowano na nim kilkadziesiąt ekshumowanych ciał osób rozstrzelanych 12 września 1939 r. i pierwotnie pogrzebanych na placu przykościelnym. Na cmentarzu grzebano także osoby ujęte i zabite podczas prób ukrywania się. Podczas wojny rozpoczął się proces dewastacji cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach. Rozebrano ogrodzenie i wywieziono większość nagrobków.
14 listopada 1946 r. Alter Millet, sekretarz Powiatowego Komitetu Żydowskiego w Dąbrowie Tarnowskiej w liście do Centralnego Komitetu Żydów w Polsce pisał: "Płot naokoło cmentarza w Szczucinie jest całkiem rozebrany, a jeżeli się nie przystąpi do ogrodzenia, nawet nie poznać będzie że tam jest cmentarz". W latach 1946-1947 r. Komitet negocjował z władzami Szczucina możliwość ogrodzenia cmentarza w zamian za przekazanie mykwy. Do transakcji prawdopodobnie nie doszło ze względu na przerwanie ciągłości prawnej między gminami żydowskimi a powojennymi organizacji żydowskimi. W 1957 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. Działkę przejął Skarb Państwa.
Obecnie na cmentarzu znajduje się około 100 nagrobków w różnym stanie zachowania, w większości w formie stel z piaskowca. Cmentarz jest nieogrodzony, granice są częściowo czytelne dzięki fragmentom okopu. Teren porasta las mieszany. Brak współczesnych form oznakowania i upamiętnienia.
Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.
Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 131/519, Wyznanie mojżeszowe. Cmentarze w Polsce. Informacja.
AŻIH, Wydział Prawny Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, sygn. 303/XVI/134, Dąbrowa Tarnowska PKŻ.
Akta organizacyjne.
Laskowski A., Szczucin, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Myśliński K., Karta cmentarza nr 8325, [bmw] 1986.
Struziak K., Cmentarz żydowski w Szczucinie [online] http://ksszczucin.prv.pl/cmen.htm [dostęp: 02.02.2021].
Struziak K., Zagłada szczucińskich Żydów we wspomnieniach mieszkańców [online] http://ksszczucin.prv.pl/zyd.Krzysztof%20Struziak.htm [dostęp: 02.02.2021].
Urban K., Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966
(wybór materiałów), Kraków 2006.
|