W 1816 r. - w związku ze zmianami statusu prawnego Żydów w Królestwie Pruskim i związanym z tym napływem ludności żydowskiej do Szczecina - został zakupiony grunt z przeznaczeniem na cmentarz, położony przy Bethanienstrasse (obecnie ul. Ojca Beyzyma) i Henriettenstrasse (obecna ul. M Gorkiego). W kolejnych latach cmentarz był sukcesywnie powiększany i w 1919 r. zajmował działkę w kształcie litery L, o powierzchni około 21 000 m kw. Cmentarz był otoczony ceglanym murem. W jego obrębie znajdowała okazał dom przedpogrzebowy, wybudowany w latach 1899-1901 według projektu architekta Zimmermana, budynek gospodarczy oraz budynek administracji.

10 listopada 1938 r., podczas "Nocy Kryształowej" nazistowscy bojówkarze częściowo zdewastowali cmentarz i podpalili dom przedpogrzebowy. Pomimo zniszczeń, cmentarz przetrwał drugą wojnę światową w relatywnie dobrym stanie. W Żydowskim Instytucie Historycznym zachował się powojenny opis nekropolii, sporządzony w dniu 25 kwietnia 1947 r. przez inż. Gildenmana (pisownia oryginalna): "Cmentarz żydowski m. Szczecina położony jest w centrum miasta, na skrzyżowaniu ul. Ks. Piotra Skargi i Leszczyńskiego. Obejmuje on obszar 10 hk ziemi i ogrodzony jest parkanem. Cmentarz jest dobrze utrzymany , ma wiele zieleńców i podzielony jest na dzielnice; wzdłuż każdej alei posadzone są strzyżone tuje. Pośrodku cmentarza znajduje się Tahare Sztib (dom przedpogrzebowy - przyp. KB) w podziemiu, nad tym plac przeznaczony do odprawiania modłów i wygłaszania przemówień. Obok tego placu znajduje się b. kancelaria cmentarza, bardzo zniszczona i prawie zupełnie wyszabrowana. Najstarsze pomniki znajdujące się na tym cmentarzu, które dotychczas udało się nam odnaleźć pochodzą z 1820 roku, ostatni zaś pomnik wystawiony został w roku 1942, nie licząc naturalnie dzielnicy, gdzie znajdują się pomniki z roku 1946-47. Pomniki są przeważnie z marmuru, polerowanego granitu i bazaltu; napisy przeważnie w języku niemieckim, prócz jednej dzielnicy, gdzie napisy są wyryte w języku żydowskim, na odwrocie zaś tych pomników napisy w języku niemieckim. Osobną dzielnicę tworzą pomniku ustawione półkolem na placu, wysadzanym świerkami i tujami; są to groby Żydów poległych w czasie pierwszej wojny światowej. Niedaleko kancelarii cmentarza znajduje się grób rodziny Kesslingów (.....). Wschodnia część cmentarza, wprost od wejścia stanowi zapewne miejsce wiecznego spoczynku zamożniejszej części ludności; znajdują się tam bowiem groby rodzinne i artystycznie wykonane pomniki z marmuru i polerowanego granitu".

W czasach PRL władze miasta dążyły do zamknięcia cmentarza żydowskiego i kierowania pochówków na Cmentarz Centralny przy ul. Ku Słońcu, nie wyznaczając jednak wydzielonej kwatery. Teren nekropolii przy ul. Ojca Beyzyma w lipcu 1946 r. oddano pod opiekę lokalnej gminie żydowskiej, jednak bez prawa pochówków. Zakaz ten był jednak łamany. Spór o funkcje grzebalne ciągnął się przez lata i znalazł się swój finał dopiero w 1962 r., kiedy Miejska Rada Narodowa ostatecznie zamknęła cmentarz. W maju 1962 r. przy ul. Ojca Beyzyma odbył się ostatni pogrzeb. Dla Żydów Szczecina i okolic przeznaczono kwaterę numer 62 na Cmentarzu Centralnym.

Na terenie "starego cmentarza" utworzono park miejski. W 1982 r. na mocy ugody pomiędzy Urzędem ds. Wyznań oraz Związkiem Religijnego Wyznania Mojżeszowego, dokonano ekshumacji szczątków niektórych osób i przeniesienia ich na Cmentarz Centralny. W 1988 r. na skraju cmentarza, w narożniku u zbiegu ul. Jacka Soplicy i Maksyma Gorkiego wzniesiono pomnik przypominający kształtem piramidę schodkową, zaprojektowany przez mgr Zbigniewa Abrahamowicza. Do budowy pomnika wykorzystano niektóre zachowane macewy, między innymi nagrobki Henrietty Lipsfelder, Siegmunda Lowenthala, Itel córki Eliezera Lipmana. Na tabliczkach przed pomnikiem wyryto napisy w języku polskim i hebrajskim: "Tu znajdował się cmentarz żydowski od 1821 do 1962 r.".

W latach dziewięćdziesiątych dziennikarz "Głosu Szczecińskiego" tak opisywał losy szczecińskiego beit olam: "Wiadomość o decyzji władz miasta rozzuchwaliła hieny cmentarne. Zaczęła się dewastacja i profanacja nekropolii. Cmentarz stał się miejscem libacji półświatka i bandyckich porachunków. I to jest największy grzech ówczesnych władz miasta i radnych, którzy swoim głosowaniem jej poparli. Właśnie to, że zamykając cmentarz nie pomyślano, że jest to cenny zabytek kultury, rzadki okaz zachowanej w stanie niezniszczonym do lat sześćdziesiątych nekropolii wyznania mojżeszowego".

Część nagrobków została wykorzystana do prac budowlanych na terenie miasta. W ostatnich latach fragmenty macew odnaleziono w kamiennym obramowaniu piaskownicy na Placu Teatralnym oraz w murku przy ul. Dworcowej.

Kilkadziesiąt płyt nagrobnych składowanych jest na Cmentarzu Centralnym, przy ogrodzeniu po lewej stronie bramy głównej. Są to macewy stojące pierwotnie na grobach: Alberta Ungera (zm. w 1928 r.), Berthy Unger z d. Rotholz (zm. w 1932 r.), Adolfa Walda (zm. w 1928 r.), Berthy Wald z d. Salomon (zm. 1935 r.), Davida Jassmanna (zm. w 1927 r.), Selmy Jassmann z d. Oppenheim (zm. w 1937 r.), Flory Busch z d. Rosenthal (zm. w 1935 r.), Henrietty [...] z d. Ham[...], Martina Beermanna, Franziski Beermann z d. Oppe[...] (zm. w 1930 r.), Josepha Meyera (zm. w 1936 r.), Jenny Landes z d. Soems (zm. w 1922 r.), Louisa Landesa (zm. w 1927 r.), Gustava Hirscha (zm. w 1932 r.), Anny Manasse z d. Lichtheim (zm. w 1887 r.), [...] Salomona (zm. w 1876 r.), Clary Fischel z d. [...]alinger (zm. 1920 r.), Heleny Markus, Simona Godlstroma (zm. w 1934 r.), H[...} Aron z d. Wolff (zm. 1868 r.), Marii Salinger z d. Wollenberg (zm. 1916 r.), Idy Cohn z d. Wollenberg (zm. 1929 r.), Josepha Brascha (zm. 1913 r.).

tekst: K. Bielawski
Zapraszamy też do odwiedzenia stron:
Wirtualny Sztetl
Portal Miłośników Dawnego Szczecina
Murki i piaskownice
oraz do lektury opracowania J. Mieczkowskiego Z dziejów Żydów na Pomorzu Zachodnim