Cmentarz żydowski w Sośnicowicach jest oddalony około 500 na południowy zachód od centrum miejscowości, około 40 m na południe od ul. Gimnazjalnej, znajduje się na działce geodezyjnej nr 125 na planie prostokąta o powierzchni 0,036 ha.

Cmentarz był użytkowany od 1829 r. Wcześniej Żydzi z Sośnicowic korzystali z cmentarzy w Mikołowie i Gliwicach. Pierwszym pochowanym był Wolf Neumann, zmarły 14 marca 1829 r. Na cmentarzu chowano żydowskich mieszkańców Sośnicowic oraz okolicznych wsi, m.in. Brzezinki, Kozłowa, Ostropy, Polskiej Wsi, Rudzińca, Sierakowic, Sierakowiczek i Tworogu Małego. Spoczęły na nim nie mniej niż 143 osoby. Teren był ogrodzony drewnianym płotem, przy wejściu znajdował się drewniany budynek domu przedpogrzebowego, kryty dachem dwuspadowym. Ostatnie pogrzeby odbyły się w 1893 roku.

Prawdopodobnie w 1938 r. lub w kolejnych latach cmentarz uległ częściowej dewastacji. We wrześniu 1941 r. znajdowało się na nim około 60 przewróconych nagrobków, płot i dom przedpogrzebowy były zniszczone. W kolejnych dekadach doszło do dalszej destrukcji obiektu. Według jednego z mieszkańców Sośnicowic, "po wojnie cmentarz jeszcze w dobrym stanie istniał i był ogrodzony, ale później go zdewastowali okoliczni ludzie. W późniejszych latach RSP-Trachy zaorał tą część i wtedy też zostały powalone duże drzewa. Przez kilka lat nie można było w ogóle poznać gdzie był cmentarz. Kamienie tez znikły, ale w latach dziewięćdziesiątych znowu się pojawiły".

W 1983 r., w związku z prowadzoną przez Urząd do Spraw Wyznań akcją zbierania danych o pracach prowadzonych na cmentarzach żydowskich, Urząd Gminy w Sośnicowicach stwierdził, że na jej terenie "nie ma cmentarzy żydowskich oraz innych judaików".

Na początku XXI w. teren był porośnięty niepielęgnowaną roślinnością, znajdowały się na nim pojedyncze fragmenty nagrobków, m.in. destrukt steli Menachema Mendla Hotzena z napisem: "Tu spoczywa znający Torę, doskonały Menachem Mendel syn Zewa Wolfa Hotzen. Zmarł dnia drugiego 20 dnia tewet 608 roku. Twoja świeca zgasła, odszedłeś od ogrodu, który uprawiałeś. Pozostaniesz w pokoju, stamtąd daj nam błogosławieństwo. Niech dusza jego będzie związana w wieniec życia wiecznego".

W latach 2019-2020 dzięki zaangażowaniu Sławomira Pastuszki - członka Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, Barbary Ludwig - przewodniczącej Rady Mieszkańców Sośnicowic oraz miejscowych wolontariuszy cmentarz został uporządkowany i ogrodzony. Przy wejściu ustawiono tablicę informacyjną.

Właścicielem cmentarza jest Skarb Państwa. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AP w Katowicach, Urząd Wojewódzki w Katowicach, syhn. 1/714, Żydowskie cmentarze.
Oczko J., Żydzi w Sośnicowicach [online] http://cmentarze-zydowskie.pl/sosnicowice_zydzi.pdf [dostęp: 25.07.2021].
Pastuszka S., Cmentarz żydowski w Sośnicowicach, "Miasteczko, Informator Gminy Sośnicowice" 2020, nr 5 (186).
Waryś E., Sośnicowice [w:] Województwo śląskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Zdjęcia: Małgorzata Płoszaj