Cmentarz żydowski w Sopocie/ Jewish cemetery in Sopot

SOPOT

Żydzi pojawili się w Sopocie w połowie XIX w., jednak aż do 1912 r. przynależeli do gminy żydowskiej w Wejherowie. Korzystali z tamtejszej synagogi, a swoich zmarłych grzebali na cmentarzu w pobliskim Bolszewie.

Nie jest znana dokładna data powstania cmentarza żydowskiego w Sopocie. Większość badaczy przyjmuje 1913 r., kiedy to zatwierdzono statut sopockiej gminy wyznaniowej oraz dokonano zakupu terenu pod synagogę. Pierwsza w źródle kartograficznym wzmianka o cmentarzu pojawiła się w 1922 r.

Nekropolia została zamknięta w 1948 r., jednak jej niszczenie zostało zapoczątkowane już w okresie drugiej wojny światowej. Do początku lat osiemdziesiątych XX wieku cmentarz sukcesywnie ulegał dewastacji.

Obecnie cmentarz przy ul. Jacka Malczewskiego zajmuje obszar około 0,5 hektara. Znajduje się w sąsiedztwie cmentarza komunalnego oraz katolickiego. Do nekropolii wiedzie zabytkowa brama z hebrajskim napisem: "Ze Szaar Elohim" ("Oto brama do Boga"). Główna aleja dzieli cmentarz na dwie kwatery. Na jej końcu znajduje się lapidarium wzniesione w czasie prac rewaloryzacyjnych prowadzonych w latach osiemdziesiątych XX w. Na terenie nekropolii zachowało się około 100 grobów, m.in. ozdobiony różą nagrobek Charlotte Bielousow. Pomniki posiadają często dwujęzyczne inskrypcje, w tym polskie, niemieckie, rosyjskie oraz hebrajskie.

W latach 1983-1989 na cmentarzu przeprowadzono prace rewaloryzacyjne, finansowane ze środków miejskich, konserwatora zabytków oraz Fundacji Rodziny Nissenbaumów.

Cmentarz potrzebuje podjęcia kolejnych działań, m.in. prac konserwatorskich wymaga zabytkowa brama oraz większość zachowanych nagrobków.

Klucz do bramy udostępnia administracja pobliskiego cmentarza komunalnego.

tekst: Jerzy Kąkol
Bibliografia:
Cmentarz żydowski w Sopocie (ul. Malczewskiego), http://www.sztetl.org.pl/pl/article/sopot/12,cmentarze/8139/?action=compare [dostęp 02.08.2012];
Rebekka Denz, Katarzyna Kończal, Sopot, [w:] Śladami żydowskimi po Kaszubach. Przewodnik, pod red. Miłosławy Borzyszkowskiej-Szewczyk, Christiana Pletzinga, Lübeck-Gdańsk 2010;
Hanna Domańska, Kadisz gdańskich kamieni. Dzieje Trójmiejskiej gminy żydowskiej do roku 1943, Warszawa 1994;
Elżbieta Mielewczyk, Problematyka artystyczna i konserwatorska cmentarzy żydowskich w Gdańsku, Wrzeszczu i Sopocie, "Teki Gdańskie", t. IV, Gdańsk 2002, http://pomorski.civitaschristiana.pl/tekigda/teki_IV.pdf [dostęp 02.08.2012].

foto: Alina Jaskólska

foto: Alina Jaskólska

foto: Epegeiro

Zabytkowa brama z napisem w języku hebrajskim: "Oto jest brama do Boga"

foto: Janusz Peter

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Sopotu i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.