Cmentarz żydowski w Sokółce został założony na mocy przywileju wydanego przez króla Augusta II z 1698 r., w północno-wschodniej części miasta, przy obecnej ul. Icchoka Malmeda. Cmentarz położony jest na wzniesieniu i zajmuje działkę w kształcie zbliżonym do litery L, o powierzchni 16944 m kw.
Obiekt uległ dewastacji. Podczas inwentaryzacji prowadzonej w 1987 r. przez Tomasza Wiśniewskiego i Andrzeja Grajtera w obrębie cmentarza odnaleziono 1067 nagrobków w różnym stanie zachowania, wykonanych m. in. z granitu i betonu. Najstarsza zidentyfikowana macewa pochodzi z 1751 r. (odczyt daty niepewny), kolejne z lat 1806 i 1807. Najmłodsze nagrobki upamiętniają osoby zmarłe w 1940 r. Wyraźny jest podział cmentarza na starszą i nową część. Od strony ul. Icchoka Malmeda widoczne są fragmenty kamiennego muru, zwieńczonego betonową wylewką.
W ostatnich dekadach na cmentarzu prowadzone były prace porządkowo-restauracyjne. W latach 1981-1982 wykarczowano część zarośli, usunięto uschnięte drzewa, wywieziono śmieci i ustawiono około 100 przewróconych macew. Od 2004 r. opiekę nad cmentarzem roztoczyli uczniowie Gimnazjum nr 1 w Sokółce, którzy okresowo usuwają śmieci. W 2007 r. przy wejśćiu ustawiono tablicę informacyjną.
Teren cmentarza jest ogólnie dostępny. Istotny problem stanowią zaśmiecenie oraz gęsta roślinność, w okresie wegetacji uniemożliwiająca dostęp do części nagrobków.
tekst: Krzysztof Bielawski
|