Cmentarz żydowski w Sochocinie znajduje się ok. 1,3 km na południowy wschód od centrum miejscowości, około 150 m na południowy zachód od ul. Szkolnej. Do cmentarza można dojść drogą gruntową, zaczynającą się przy ul. Szkolnej, ok. 370 m za zabudowaniami przedsiębiorstwa Exfolmo. Lokalizację cmentarza zaznaczono na wojskowej mapie okolic Płońska z 1937 r.
Data założenia cmentarza nieznana. Pierwsza wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1861 r., z korespondencji dotyczącej uniezależnienia się Żydów w Sochocinie od dozoru bóżniczego w Płońsku. W liście z 17 maja 1861 r. Wydział Administracyjny Rządu Gubernialnego Płockiego zwracał uwagę m.in. na utrudnienia związane z chowaniem zmarłych w Płońsku i jednocześnie zaznaczał, że sochocińscy Żydzi posiadają "własną Bóżnicę i cmentarz grzebalny". W raporcie tego samego urzędu z 20 maja 1863 r. podano opis cmentarza: "Cmentarz do chowania ciał zmarłych Żydów w mieście Sochocinie zajmuje powierzchni łokci 68 1/2 długości, a 48 1/2 szerokości i oparkaniony jest żerdziami, powstał zaś z dobrowolnych ofiar". Sprawa cmentarza była podnoszona także przez mieszkańców pobliskich Kuchar Żydowskich i Kadłubówki, którzy nadal chcieli chować zmarłych w Płońsku ("W mieście Płońsku jest Cmentarz na którym leżą ciała naszych praojców, żon i dzieci, pragnęlibyśmy aby zwłoki nasze tamże spoczęły").
Według opracowanego w 1983 r. "Wykazu cmentarzy i synagog byłych gmin żydowskich" (Archiwum Akt Nowych, Urząd ds Wyznań, sygn. 132/282), cmentarz zajmował powierzchnię ok. 1 ha, został doszczętnie zdewastowany i zalesiony.
Brak szczegółowych informacji o procesie dewastacji. Z rozmów z mieszkańcami wiadomo, że jeszcze w latach 60-tych na cmentarzu znajdowała się pewna liczba uszkodzonych pomników nagrobnych.
Wiosną 2016 r. na cmentarzu znaleziono jedynie pojedyncze fragmenty betonowych obmurowań grobów. Teren porasta las sosnowy.
W latach 2016-2018 Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w partnerstwie z ESJF Gemeinnuetzige Gesellschaft zur Erhaltung und zum Schutz juedischer Friedhoefe in Europa ogrodziła cmentarz murem z betonowych elementów prefabrykowanych. Na ogrodzeniu umieszczono tablice informacyjne, a w jego obrębie tablicę z nazwiskami pochowanych osób. Prace przeprowadzono z inicjatywy potomków Icchaka Kawy vel Isidore Berensteina z USA we współpracy z US Commission for the Preservation of America's Heritage Abroad.
Pożądane jest podjęcie działań na rzecz odzyskania wywiezionych nagrobków.
tekst: K. Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/282, Obiekty judaizmu województwa ciechanowskiego.
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1698, Akta tyczące się gminy starozakonnych
w mieście Sochocinie w guberni płockiej.
Dymek A., Sochocin, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Szczepański J., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX-XX w., Pułtusk 2005.
|