Cmentarz dawnej gminy żydowskiej (dozoru bóżniczego) w Sobieniach-Jeziorach jest położony w granicach administracyjnych wsi Śniadków Górny, około 70 m na południe od cmentarza katolickiego.

Cmentarz został założony około 1845 r., wraz z powstaniem miejscowego dozoru bóżniczego. Wcześniej Żydzi z Sobieni-Jezior przewozili swoich zmarłych "do miasta Żelechowa, o mil sześć odległego".

Od początku XX w. cmentarz służył również jako miejsce pochówku osób zmarłych w szpitalach i sanatoriach Otwocka. Byli to kuracjusze przybyli m.in. z Berdyczowa, Chomska, Łodzi, Moskwy, Suwałk, Warszawy i Zamościa.

W latach drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja cmentarza. Nagrobki - a przynajmniej ich część - użyto do utwardzenia podwórzy plebanii i sąsiedniego domu, zajętych przez Niemców. Cmentarz był czynny do czasu likwidacji getta i eksterminacji miejscowej społeczności żydowskiej we wrześniu 1942 r. Cmentarz stał się miejscem egzekucji, między innymi pod koniec 1941 r. niemieccy żandarmi rozstrzelali na nim czterech mężczyzn i trzy kobiety, w pierwszej połowie 1942 r. pięć osób, a w sierpniu (wrześniu?) 1942 około 50 osób, wśród nich kobietę w ciąży.Przypuszczalnie do nadejścia frontu wschodniego grzebano na nim ciała osób ujętych i zabitych podczas ukrywania się.

Brak bliższych informacji o dalszej historii cmentarza. Dopiero w 2003 r., dzięki inicjatywie księdza Romana Karwackiego, Społecznego Komitetu Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, przy pomocy mieszkańców wsi, macewy sprzed plebanii przeniesiono na cmentarz. W 2009 r. i 2010 r. usunięto również nagrobki sprzed pobliskiej prywatnej posesji.

Podczas prac inwentaryzacyjnych prowadzonych przez dr Emmunę Nachmany-Gafni udokumentowano ponad pół tysiąca nagrobków w różnym stanie zachowania, datowanych w większości na pierwsze dwudziestolecie XX w. Najstarsza zidentyfikowana macewa pochodzi z 1868 r., najmłodsza z 1940 roku.

Wskutek dewastacji granice cmentarza są nieczytelne. Brak ogrodzenia, teren porasta las iglasty. Złożone na pryzmach nagrobki ulegają stopniowej degradacji. Z badań terenowych Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy wynika, że są widoczne ślady ogrodzenia i studni. Cmentarz jest miejscem libacji, problemem jest zaśmiecanie.

W wyniku procesu restytucji mienia dawnych gmin żydowskich, cmentarz stanowi własność Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Od kilkunastu lat planowane jest ogrodzenie obiektu i odpowiednie zabezpieczenie nagrobków.

Cmentarz jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego (wpis A-1033 z 28.06.2011 r.).

Częściowy spis zachowanych macew jest dostępny na stronie Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich: https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_108/ile_0.

Tekst i zdjęcia: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1805, Akta tyczące się gminy starozakonnych
w Sobieni [Sobienie-Jeziory] w guberni lubelskiej, k. 8.
Mroczkowska A., Ochrona cmentarza żydowskiego w Sobieniach-Jeziory w kontekście działań instytucjonalnych
i praktyk społecznych, [w:] Rocznik Antropologii Historii, 2016, nr 9, s. 123-146.
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945: województwo siedleckie, Warszawa 1985, s. 250-254.