Poniedziałek, 19 maj 2008 r.

"Dzień dobry. Szanowni Goście, Rodzino, Przyjaciele,
Nazywam się Karen Greene, jestem jedyną córką Sama Greene, który jest tu z jego ukochaną Thelmą Becker. Mój mąż Jim przyjechał tutaj ze mną, jak również dwoma z trzech moich braci - Harlanem Greene oraz Tomem Greene. Nie mogę stwierdzić, że przez lata czekałam na ten dzień. Prawdę mówiąc, nigdy nie sądziłam, że będę mogła postawić stopę na polskiej ziemi. Oboje moi rodzice byli mocno zdeterminowani by już tu nie przyjeżdżać. Dlatego też, kiedy mój ojciec powiedział: "Wygląda na to, że trzeba będzie jechać do Polski", uniosłam oczy i oto jesteśmy tutaj.

Pragnę podziękować wszystkim - z USA, Kanady, Izraela, Wielkiej Brytanii, Warszawy i Sławatycz - zaangażowanym w dzieło restauracji cmentarza. Dzięki Wam moja podróż doszła do skutku. Chcę także podziękować tacie za to, że jest moim ojcem. To wszystko wydarzyło się także dzięki Tobie".

To byłoby wszystko, co powiedziałabym, gdybym została poproszona o zabranie głosu podczas ceremonii. Ale to nie było właściwe miejsce dla mnie lub moja kolej. Nie, ceremonia była dla tych, urodzonych w Sławatyczach, w tym także dla mojego ojca, którzy na tej ziemi doznali niewiarygodnego terroru.

Być może odnowienie żydowskiego cmentarza w tym małym sztetl zakończy straszny rozdział i będzie początkiem bardziej szczęśliwej przyszłości. Myślę, że właśnie to chcieli osiągnąć i dlatego przebyli wiele mil, by razem stawić się w tym miejscu.

Sławatycze w Polsce, nad rzeką Bug. Minęło ponad sześćdziesiąt lat, odkąd mój ojciec spacerował ulicami rodzinnego miasteczka. Nie było powodu, aby wracać do miasta, które plecami odwróciło się do krzywd, jakie wyrządzono jego żydowskim sąsiadom, lub też, co gorsze, czynnie uczestniczyło w tym horrorze. Nie było po co wracać, chyba tylko po to, by zamknąć księgę złych wspomnień i otworzyć oczy, umysły i serca dla nowego początku.

I to był piękny początek, jak pisanie nowego rozdziału. Mieszkańcy zaczęli pojawiać, jeden po drugim, pieszo, na rowerach; wychodzili do bram, do ogrodzeń. I zaczęli przeciągać przyjezdnych przez długą linię wspomnień.

Nazwiska takie jak Gitelman, Greenspan, Grynblat, Grynberg, Metnik, Rypkowski, Waserman.... Chcieli rozmawiać, musieli rozmawiać. Uczestnicy naszej wycieczki musieli zobaczyć, usłyszeć i poczuć, że był to czas leczenia starych ran.

Phillip nie dał się ponieść emocjom: "Moi braci zostali zabici przez nazistów w 1939 roku. Nie zrobili niczego złego. Byli dobrymi ludźmi..... Jestem jedynym, który ocalał. Żyję poza Sławatyczami, ale Sławatycze wciąż są we mnie. Miasteczko jest ciągle w moim sercu".

W uroczystości brali udział między innymi: przedstawiciel wojewody lubelskiego, przedstawiciele kościoła katolickiego i przewodniczący miejscowego samorządu. Pokładamy nadzieję w nowym pokoleniu, gdy widzimy dzieci przynoszące nagrobek, niegdyś przez nie odnaleziony i zabezpieczony. Sami starannie umieszczają go na ogołoconym cmentarzu. Jest miejsce dla innych nagrobków, które może kiedyś zostaną odnalezione. I gdy miejscowi przechadzają się z Phillip'em, obiecują oddać cześć nad grobem policjanta Funka, pochowanego na tak pięknie utrzymanym cmentarzu katolickim.

Cmentarz i zniszczona macewa.