W latach drugiej wojny światowej na cmentarzu chowano ciała osób zmarłych w getcie. Do ich grzebania Niemcy wyznaczyli Polaka Władysława Panczerskiego. Po interwencji rabina Abrahama Bera Kaca, Niemcy wyrazili zgodę na asystę Żyda podczas pogrzebów. Cmentarz stał się miejscem egzekucji, m.in. w lutym 1942 r. rozstrzelano kobietę z jednorocznym dzieckiem, aresztowaną przez funkcjonariuszy Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w jednej z pobliskich wsi.

W tym czasie rozpoczęła się dewastacja obiektu. W 1941 r. na polecenie Niemców część macew wykorzystano do utwardzania dróg. W 1944 r. z cmentarza Niemcy prowadzili obserwację rakiet V2, wystrzeliwanych z poligonu Pustków-Blizna i spadających w okolicach Sarnak. Pisał o tym Alfons Filar w artykule Przesyłka z Sarnak: "Inżynier Kordzik zaobserwował też, że za każdym razem po zakończeniu telefonicznych nawoływań Krakowa dwudziestoosobowa grupa Niemców pospiesznie udawała się na żydowski cmentarz. Zmieniwszy punkt obserwacyjny z browaru na położony nieopodal cmentarza młyn, zauważył z kolei aparaturę, jaką dysponowali Niemcy na cmentarzu. Jeden z Niemców, spoglądający w trzymetrowej długości rurę, ustawioną na trójnogu, dawał w pewnym momencie znak, a wtedy wszyscy chowali się do okopu. Następował wybuch, po którym - jak zwykle - ze szkoły wyjeżdżały wypełnione wojskiem samochody, aby przeszukać miejsce wybuchu i zebrać nie zidentyfikowane szczątki".

Stopniowy proces niszczenia cmentarza był kontynuowany w kolejnych dekadach. W sprawozdaniu Urzędu Wojewódzkiego w Białej Podlaskiej z 17 kwietnia 1989 r. podano: "Teren całkowicie zarośnięty krzakami, na obrzeżach znacznie zaśmiecony. W r. b. Naczelnik Gminy podjął prace porządkowe, wydał decyzje administracyjne nakazujące usunięcie z terenu złożonych materiałów budowlanych. Planowane jest całkowite uporządkowanie i ogrodzenie, jako że cmentarz leży przy drodze prowadzącej do nowo powstającego osiedla domków jednorodzinnych".

Do dziś w obrębie cmentarza zachowały się pojedyncze nagrobki wykonane z polnych kamieni granitowych i piaskowca. Brak ogrodzenia, granice cmentarza są nieczytelne. Teren porastają gęste krzewy, w porze wegetacji utrudniające dostęp. Brak jakiejkolwiek formy upamiętnienia.

W 2020 r. wolontariusze Fundacji Dziedzictwa Kulturowego przy wsparciu samorządu i mieszkańców Sarnak przeprowadzili na cmentarzu prace porządkowe, obejmujące usuwanie śmieci i zakrzewienia.

Brak danych o statusie własnościowym cmentarza. Obiekt jest wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego. Pożądane byłoby: objęcie cmentarza ochroną konserwatorską, upamiętnienie poprzez ustawienie tablicy informacyjnej lub pomnika, oznaczenie granic, inwentaryzacja zachowanych macew, podjęcie działań na rzecz odnalezienia wywiezionych nagrobków i wykorzystanie ich do urządzenia lapidarium.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/277, Obiekty judaizmu woj. bialskopodlaskiego.
Dean M., Pollin T., Sarnaki, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933-1945, t. 2, cz. A: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, red. M. Dean, Bloomington 2012.
Filar A., Przesyłka z Sarnak, "Perspektywy" 1973, nr 26/200.
Karta cmentarza nr 9631, [bmw] 1989.
Kosior K., Sarnaki, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Wasilewska A., Zubkowicz R., Historia i współczesność Gminy Sarnaki, Sarnaki 2015.