Cmentarz żydowski w Rymanowie - zwany przez mieszkańców potocznie "okopiskiem" - znajduje się na południowych obrzeżach miasta, jest oddalony około 500 m od jego centrum, na południowy wschód od ul. Kalwaria. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjną nr 3143, o nieregularnym kształcie i powierzchni 25176 m kw., położoną na wzgórzu stromo opadającym w kierunku zachodnim.
Data założenia cmentarza nie jest znana. Z całą pewnością istniał już na początku XVII w. Potwierdzają to najstarsze zidentyfikowane macewy, pochodzące z lat 1616, 1619, 1627, 1678-1679, 1680.
W 1815 r. na cmentarzu pochowano cadyka Menachema Mendla syna Józefa Charifa, ucznia Szmuela Szmelke z Nikolsburga oraz Elimelecha z Leżajska, od 1801 r. cadyka w Rymanowie, autora ksiąg o treści religijnej, m.in. Menachem Cyjon, Diwre Menachem, Ateret Menachem i Torat Menachem. Jego grób stał się celem pielgrzymek.
W 1846 r. w pobliżu ohelu Menachema Mendla spoczął Cwi Hirsz syn Jehudy Lejba ha-Kohen, uczeń Mosze z Przeworska, Menachema Mendla z Rymanowa i Cwi Hirsza z Ropczyc, od 1827 r. cadyk w Rymanowie, autor księgi Beerot ha-Majim .
Do połowy XVIII w. cmentarz służył jako miejsce pochówku zmarłych z Rymanowa oraz miejscowości podlegających miejscowemu kahałowi, m. in. z Brzozowa, Bukowska, Jaćmierza, Jasienicy Rosielnej, Jaślisk, Nowotańca, Rogów i Zarszyna.
Około 1915 r. w południowym krańcu cmentarzu powstał cmentarz wojenny. Pochowano na nim żołnierzy armii Austro-Węgier, poległych w boju w okolicach Rymanowa. Dzięki zachowanemu materiałowi ikonograficznemu - m. in. zdjęciom autorstwa Wilhelma Russa - wiadomo, że kwatera wojenna urządzona była na planie koła, otoczona kamiennym murem (prawdopodobnie w okresie późniejszym dodatkowo zwieńczonym kamiennymi kulami), z wejściem schodkowym od strony południowej. W centralnej części znajdowała się macewa zamknięta łukiem, z płaskorzeźbą lwów i dzbanu z kwiatami, z epitafium w języku hebrajskim i niemieckim o treści: "Tu spoczywają żołnierze żydowscy polegli w 1915 r.".
Wiadomo, że okresie międzywojennym przy cmentarzu znajdował się budynek, wykorzystywany jako stróżówka, a być może także dom przedpogrzebowy, w którym dokonywano rytualnej ablucji zmarłych.
W latach Zagłady cmentarz stał się miejscem egzekucji. Według różnych relacji rozstrzelano na nim nie mniej niż 20 Żydów oraz 5 Romów. Ciała ofiar grzebano w miejscu kaźni.
Na rozkaz Niemców część nagrobków wyrwano i użyto do utwardzania dróg i mostów w Rymanowie i okolicach. Do tych robót zmuszano między innymi rymanowskich Żydów.
Proces dewastacji kontynuowano także po wojnie. Cmentarz służył jako pastwisko dla zwierząt gospodarskich. 8 grudnia 1961 r. Minister Gospodarki Komunalnej - procedując uchwałę Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rymanowie z 5 czerwca 1957 r. - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano numery działek geodezyjnych, powierzchnię cmentarza (2,24 ha) oraz datę ostatniego znanego pochówku (1944 r).
W 1966 r. na zlecenie rebecyn Chawy Kozickiej z Nowego Jorku, Biuro Opieki nad Grobami Obcokrajowców ekshumowało szczątki rabinów Hirsza Kohena, Josefa Friedmanna, Hirsza Horowitza oraz trzech spokrewnionych z nimi kobiet. Ich kości przetransportowano do Bene Berak.
Brak szczegółowych informacji o pracach restauracyjnych na cmentarzu. W 1966 r. odbudowano ohel cadyka Menachema Mendla z Rymanowa, a w 1980 r. ohel Cwi Hirsza ha-Kohena.
W artykule Stan cmentarzy żydowskich w Polsce ("Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego", nr 4/120, 1981) Monika Krajewska i Jan Jagielski tak opisali cmentarz w Rymanowie: "Z daleka widoczne dwa ohele. Są zamknięte, ale przez rozbite okienka widać płytę wewnątrz. W otoczeniu oheli rozrzucone macewy, razem ok. 100. Macewy z płaskorzeźbami o typowej symbolice; jedna, wysoka, szczególnie interesująca. Teren porośnięty krzakami. Nieogrodzony".
W latach 90-tych ohele odnowiono, a teren cmentarza ogrodzono. Inwestycję zrealizowano przy zaangażowaniu m. in. rabina Mendla Reichberga oraz Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Bieżące prace porządkowe wykonuje mieszkaniec Rymanowa Wojciech Białas.
W 2008 r. studenci z Zakładu Kultury I Historii Żydów UMCS pod kierunkiem dr. hab. Andrzeja Trzcińskiego wykonali inwentaryzację około 100 nagrobków.
Rymanów - zestawienie nagrobków (inwentaryzacja: Andrzej Trzciński, Wioleta Czaja, Mateusz Kornas; 2008 r.) |
Płeć |
Imię/imiona |
Patronimik |
Inne |
Data śmierci wg kalendarza żydowskiego |
Data wg kalendarza gregoriańskiego |
Materiał |
Wymiary |
| Sex |
Given name |
Father's name |
Additional information |
Date of death (Jewish calendar) |
Date of death
(Gregorian) |
Material |
Dimensions |
K |
Ester |
Jicchak |
|
... |
[ok. 1600] |
piaskowiec fliszowy |
160x74x14 |
K |
... |
... |
|
... |
[ok. 1600] |
piaskowiec fliszowy |
93x93x10 |
K |
Rifga |
Ajzik |
|
... tamuz ... |
[ok. 1600] |
piaskowiec fliszowy |
164x99x6 |
M |
- |
- |
|
2dz. R.Ch. tamuz [1 tamuz] 376 |
16-06-1616 |
piaskowiec gruboz. |
140x77x24 |
M |
Al... |
Szmuel |
|
21 elul 379 |
31-08-1619 |
piaskowiec gruboz. |
77x62x18 |
M |
Menachem |
Eleazar |
ha-kohen |
5 kislew 388 |
13-09-1627 |
piaskowiec fliszowy |
105x73x15 |
K |
... |
Cadok |
żona |
[data wspólna] |
M |
Binjamin |
Zew |
|
29 elul / kislew [sic!] 439 |
06-09-1679 / 14-12-1678 |
piaskowiec fliszowy |
97x44x5 |
|
K |
Truna |
Lezer |
|
piątek 8 adar 440 |
08-02-1680 |
piaskowiec fliszowy |
98x43x8 |
M |
Binjamin |
Szalom |
aluf |
... 471 |
1710/1711 |
piaskowiec fliszowy |
106x59x9 |
K |
Hena |
Mosze Sz... |
|
niedz. 23 ijar 472 |
29-05-1712 |
piaskowiec fliszowy |
97x50,5x5 |
K |
Rela |
Simcha Binem |
|
erew szabat 25 nisan ... |
[1750.-1780.] |
piaskowiec fliszowy |
42x40x5 |
K |
Ester |
Jehuda Lejb |
|
... |
[1750.-1790.] |
piaskowiec fliszowy |
104x44x10 |
K |
Perel |
Zeew Wolf |
|
piątek 4 tewet 511 |
04-01-1751 |
piaskowiec fliszowy |
84x66x5 |
K |
Szosza |
Cwi Hirsz |
|
wtorek 11 aw 513 |
14-08-1753 |
piaskowiec fliszowy |
53x55x7 |
M |
Jechiel Michl |
Natan |
|
4 ijar 529 |
11-05-1769 |
piaskowiec fliszowy |
74x53x6 |
K |
Bluma |
Mordechaj |
|
czw. 1dz.R.Ch. tamuz [30 siwan] 534 |
09-06-1774 |
piaskowiec fliszowy |
113x47x6,5 |
K |
Sara |
Dow Ber |
|
8 lub 18 adar 540 |
14 lub 24-02-1780 |
piaskowiec fliszowy |
106x48x4,5 |
M |
Cwi |
Aleksander Ziskind |
|
R.Ch. tewet [1 tewet] 546 |
02-12-1785 |
piaskowiec fliszowy |
131x40x10,5 |
K |
Malka |
Elija' |
kac |
11 szwat 548 |
20-01-1788 |
piaskowiec fliszowy |
80x40x7 |
K |
Jucze |
Pinchas |
|
3 lub 10 nisan 548 |
10 lub 17-04-1788 |
piaskowiec fliszowy |
96x34x7 |
K |
Frada |
Towija |
|
28 szwat 550 |
12-02-1790 |
piaskowiec fliszowy |
98x55x4 |
K |
Chaja |
Noach |
|
27 kislew 554 |
01-12-1793 |
piaskowiec fliszowy |
58x34x5 |
K |
Sima |
Arje |
|
10 adar II 556 |
20-03-1796 |
piaskowiec fliszowy |
57x42x8 |
K |
Hena |
Jehuda |
|
18 tewet 558 |
06-01-1798 |
piaskowiec fliszowy |
82x37x7 |
K |
Muszkat |
Keteriel |
|
17 kislew 562 |
22-11-1801 |
piaskowiec fliszowy |
63x40x8 |
K |
... |
... |
|
4 adar 563 lub 566 |
26-02-1803 lub 22-02-1806 |
piaskowiec fliszowy |
104x76x- |
M |
Dow Ber |
Jicchak Ajzik |
|
1dz. Pesach [15 nisan] 572 |
28-03-1812 |
piaskowiec fliszowy |
83x60x5 |
K |
Gitel |
Jaakow |
|
26 kislew 575 |
09-12-1814 |
piaskowiec fliszowy |
fragm. ... |
M |
Menachem Mendel |
Josef |
raw |
19 ijar 575 |
29-05-1815 |
piaskowiec dr.ziarn. |
nowa stela, ohel |
K |
Riwka |
- |
żona Mendla z Rymanowa, rabanit |
- |
- |
granit |
nowa stela, ohel |
K |
Lea |
Chajim |
|
17 tewet 576 |
18-01-1816 |
piaskowiec fliszowy |
92x50x8,5 |
K |
Sara Roza |
Jaakow Cwi |
raw, ha-maor ha-gadol |
3 tewet 577 |
22-12-1816 |
piaskowiec fliszowy |
117x49x6 |
K |
Hencza |
Elijahu |
|
18 tiszri 578 |
28-09-1817 |
piaskowiec fliszowy |
66x37x8 |
K |
Matel |
Dow Ber |
|
4 tewet 579 |
01-01-1819 |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Hinka |
Szlomo |
|
15 adar 583 |
26-02-1823 |
piaskowiec fliszowy |
85x33x4,5 |
K |
Szajndel |
Awigdor |
raw, magid |
9 tiszri 585 lub 588 |
01-10-1824 lub 30-09-1827 |
piaskowiec fliszowy |
... |
|
M |
Jaakow Jona |
Jicchak Meir |
|
R.Ch. ijar [30 nisan] 587 |
27 lub 28-04-1827 |
piaskowiec fliszowy |
79x67x9 |
K |
Fajga |
Jicchak |
|
R.Ch siwan [1 siwan] 589 |
02-06-1829 |
piaskowiec fliszowy |
73x58x6 |
M |
Szemajahu |
Awraham Awisz |
|
erew R.Ch. tamuz [29 siwan] 590 |
20-06-1830 |
piaskowiec fliszowy |
83x56x6 |
K |
Mirjam |
Perec |
|
20 aw 591 |
30-07-1831 |
piaskowiec fliszowy |
83x58x8 |
K |
Malie |
Jicchak Ajzik |
|
29 szwat 592 |
31-01-1832 |
piaskowiec fliszowy |
77x72x7 |
K |
Cirl |
Aszer Zelig |
|
5 adar 592 |
06-02-1832 |
|
|
K |
Sara |
Pinchas |
|
16 tewet 593 |
07-01-1833 |
piaskowiec fliszowy |
70x44x7 |
K |
Basze |
Cwi |
kac |
środa 29 adar 593 |
20-03-1833 |
piaskowiec fliszowy |
80x54x5 |
K |
Zisel |
Jechiel Michel |
|
2 elul 593 |
17-08-1833 |
piaskowiec fliszowy |
106x67x6 |
K |
Blima |
Jisrael |
|
23 elul 594 |
27-09-1834 |
piaskowiec fliszowy |
70x46x7,5 |
K |
Fradel |
Jeszajahu |
|
16 aw 601 |
03-08-1841 |
piaskowiec fliszowy |
82x85x7 |
M |
Mosze Jisrael |
Arje |
|
21 tewet 606 |
19-01-1846 |
piaskowiec fliszowy |
brak |
M |
Jehuda Lejb |
Menachem Mendel |
admor |
6 nisan 606 |
02-04-1846 |
piaskowiec fliszowy |
50x53x12 |
M |
Cwi Hirsz |
Jehuda Lejb |
ha-kohen, raw z Rymanowa |
1dz. R.Ch. kislew [1 kislew] 607 |
19-09-1846 |
granit |
nowa stela, ohel |
K |
Fradel |
Jaakow |
odnowiła córka Riwka [1880-te] |
22 adar 615 |
12-03-1855 |
piaskowiec fliszowy |
120x97x12 |
M |
Aharon |
Chajim Mosze |
|
21 aw 615 |
05-08-1855 |
piaskowiec fliszowy |
106x79x12 |
K |
Sara |
Szmuel |
|
21 aw 615 |
05-08-1855 |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Dobra |
Meir |
córka |
[wspólna] |
K |
Mirel |
Awraham Zalman |
|
25 lub 28 aw 615 |
09 lub 12-08-1855 |
piaskowiec fliszowy |
78x64x8 |
M |
Elimelech Naftali |
Cwi Arje |
|
2dz. Pesach [16 nisan] 617 |
10-04-1857 |
piaskowiec fliszowy |
92x70x7 |
K |
Brajndel |
Jaakow |
odnowiona 1914 |
29 szwat 619 |
03-02-1859 |
piaskowiec gruboz. |
... |
M |
Dow Ber |
Dawid |
potomek Menachema Mendla; |
piątek 8 tewet ... |
[1850-te-1870-te] |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Ester |
Szlomo |
potom. raw Jicchaka z Hamburga |
[wspólna] |
M |
Jisrael Dawid |
Meir |
ha-maor ha-gadol |
27 aw 621 |
03-08-1861 |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Rojzel |
Jicchak Naftali |
|
10 kislew 623 |
02-12-1862 |
piaskowiec fliszowy |
40x26x6 |
K |
Chaja Sosza |
Mordechaj Ziskind |
segal, raw, gaon, gadol |
23 kislew 628 |
20-12-1867 |
piaskowiec fliszowy |
73x60x4,5 |
M |
Zusman |
Jaakow |
|
17 nisan 628 |
09-04-1868 |
piaskowiec fliszowy |
77x32x10 |
M |
Jaakow Mordechaj |
Arje Zeew |
|
11 siwan 628 |
01-06-1868 |
piaskowiec fliszowy |
129x85x12 |
M |
Natan |
Arje Lejbusz |
raw, gaon, a.b.d. w Biłgoraju, potomek Pnej Jehoszua |
R.Ch. siwan [1 siwan] 629 |
11-05-1869 |
piaskowiec fliszowy |
110x78x14 |
K |
Ronia |
Jisrael |
|
11 nisan 632 |
19-04-1872 |
piaskowiec fliszowy |
88x54x8 |
M |
Jechiel Michl |
Jicchak |
kac |
9 kislew 634 |
29-11-1873 |
piaskowiec fliszowy |
113x66x15 |
M |
Dawid Arje |
Cwi |
|
22 siwan 634 |
07-06-1874 |
piaskowiec fliszowy |
... |
M |
Jehuda Lejb |
Jicchak Cwi |
|
erew R.Ch. siwan [29 ijar] 636 |
23-05-1876 |
piaskowiec fliszowy |
80x60x10 |
M |
Natan Note |
Jisrael Jaakow |
raw, potomek Menachema Mendla |
14 nisan 637 |
28-03-1877 |
piaskowiec fliszowy |
74x73x20 |
M |
Kalonimos Kalman |
Szmuel |
|
erew R.Ch. adar [29 szwat] 638 |
02-02-1878 |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Chaja Lea |
Menachem Mendel |
|
5 lub 8 ijar 638 |
08 lub 11-05-1878 |
piaskowiec fliszowy |
73x50x12 |
K |
Rejca |
Dawid |
segal |
11 tewet 639 |
06-01-1879 |
piaskowiec fliszowy |
106x100x18 |
? |
... |
... |
raw Mordechaj a.b.d. tutejszy |
5 ijar 640 |
16-04-1880 |
piaskowiec fliszowy |
41x82x13 |
K |
Gitel Zema |
Awraham |
|
7 szwat 641 |
07-01-1881 |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Finkel |
Aszer Zelig |
|
R.Ch. adar [30 szwat] 641 |
30 lub 31-01-1881 |
piaskowiec fliszowy |
56x58x10 |
M |
Baruch |
Jisrael |
potomek raw Jehudy ben Jechiela |
7 lub 17 tamuz 641 |
04 lub 14-07-1881 |
piaskowiec fliszowy |
97x65x14 |
K |
Sara |
Baruch |
|
14 ijar 642 |
03-05-1882 |
piaskowiec fliszowy |
84x63x12 |
M |
Jissachar Berisz |
Mosze |
autor M... Mosze , a.b.d. tutejszy |
9 tewet 645 |
27-12-1884 |
piaskowiec fliszowy |
66x92x11 |
M |
Dow Ber |
Jerocham |
kac |
erew R.ha-Szana [29 elul] 645 |
09-09-1885 |
piaskowiec fliszowy |
93x70x12 |
K |
Hencza |
Zeew |
|
25 szwat 648 |
07-02-1888 |
piaskowiec fliszowy |
117x64x8 |
M |
Menasze Eliezer |
... |
raw, ha-maor ha-gadol a.b.d. w Oświęcimiu |
R.Ch. tewet [1 tewet] 649 |
05-12-1888 |
piaskowiec fliszowy |
114x73x15 |
K |
Chana |
Szlomo Zalman Josef |
raw z Wielopola |
9 cheszwan 649 |
11-10-1888 |
piaskowiec fliszowy |
... |
K |
Ester Taba |
Mordechaj |
segal |
17 siwan 649 |
16-06-1889 |
piaskowiec fliszowy |
63x42x10 |
K |
Liba |
Jisrael |
|
4 nisan 650 |
25-03-1890 |
piaskowiec fliszowy |
59x63x11 |
M |
Jechezkel |
Awraham Eli' |
|
17 tamuz 650 |
05-07-1890 |
piaskowiec fliszowy |
140x109x19 |
M |
Pinchas Szlomo |
Cwi |
|
R.Ch. ijar [30 nisan] 652 |
27 lub 28-04-1892 |
piaskowiec fliszowy |
110x65x25 |
M |
Awraham Menachem |
Jehoszua |
|
R.Ch. siwan [1 siwan] 652 |
27-05-1892 |
piaskowiec fliszowy |
96x66x12 |
K |
Jochewed |
Jissachar Dow |
potomek raw Cwi Jaakowa z Sędziszowa |
8 aw 653 |
21-07-1893 |
piaskowiec fliszowy |
67x36x13 |
K |
Mirjam |
Iser Cwi |
segal |
8 tiszri 654 |
18-09-1893 |
piaskowiec fliszowy |
78x68x8 |
M |
Azriel Arje |
Aszer Mordechaj |
|
3ch.h.m. Sukot [19 tiszri] 654 |
29-10-1893 |
piaskowiec fliszowy |
78x49x9 |
K |
Rachel Lea |
Cwi Meir |
|
20 cheszwan 654 |
30-10-1893 |
piaskowiec fliszowy |
130x69x17 |
K |
Riwka |
Jechiel Jaakow |
|
3 cheszwan 654 |
13-10-1893 |
|
|
M |
Cwi Hirsz |
Eli' |
|
5 lub 8 szwat 655 |
09 lub 15-02-1895 |
piaskowiec fliszowy |
... |
M |
Mosze Jaakow |
Eliezer Szraga |
|
12 tamuz 662 |
17-07-1902 |
piaskowiec gruboz. |
175x63x20 |
M |
Szimon |
Jicchak |
|
26 cheszwan 663 |
26-11-1902 |
piaskowiec fliszowy |
94x45x13 |
M |
Natan Note Cwi |
Szlomo Jehuda |
|
9 adar 663 |
08-03-1903 |
piaskowiec fliszowy |
150x67x16 |
M |
Szmuel |
Towija |
szames admora Josefa ha-Kohena |
10 kislew 664 |
29-11-1903 |
piaskowiec fliszowy |
... |
M |
Mordechaj |
Jaakow |
|
3 adar I 665 |
08-02-1905 |
piaskowiec fliszowy |
90x56x10 |
K |
Chaja Mirel |
Jisrael |
|
R.Ch. tewet [1 tewet] 667 |
18-12-1906 |
piaskowiec fliszowy |
110x58x14 |
? |
... |
... |
potomek admora Menachema Mendla tutejszego i admora Pinchasa z Gniewoszowa |
11 kislew 670 |
24-11-1909 |
piaskowiec fliszowy |
63x54x12 |
K |
Ester |
Szmuel Eliezer |
Erna Zigel / ha-kohen |
5 szwat 673 |
13-01-1913 |
piaskowiec gruboz. |
110x54x14 |
M |
Jechiel Michel |
Zeew |
|
22 adar II 673 |
31-03-1913 |
piaskowiec fliszowy |
146x66x18 |
M |
Josef |
Cwi Hirsz |
ha-kohen, Friedman, admor z Rymanowa / raw |
24 nisan 673 |
01-05-1913 |
granit |
nowa stela, ohel |
M |
Jaakow |
Cwi |
|
21 cheszwan 674 |
21-11-1913 |
piaskowiec fliszowy |
78x53x9 |
M |
Naftali |
Cwi |
|
24 cheszwan 675 |
13-11-1914 |
piaskowiec fliszowy |
103x53x9 |
M |
- |
- |
żydowscy żołnierze |
... |
19[14-1918] |
piaskowiec fliszowy |
110x65x14 |
K |
Chaja Perel |
Natan Elimelech |
z Zarszyna |
10 tewet 676 |
17-12-1915 |
piaskowiec fliszowy |
78x67x13 |
M |
Eliezer |
Menachem Gedaljahu |
ha-kohen, z Leska |
4 tewet 678 |
19-12-1917 |
piaskowiec gruboz. |
... |
M |
Simcha Binem |
Mosze |
|
15 szwat 681 |
24-01-1921 |
piaskowiec fliszowy |
84x69x9 |
M |
Aszer Zelig |
Dow |
|
2 tamuz 684 |
4-07-1924 |
piaskowiec gruboz. |
74x57x13 |
Teren cmentarza jest ogrodzony żelaznym płotem. Przy wejściu znajdują się dwa ohele, kryte dachem dwuspadowym.
Ohel z lewej strony chroni groby:
- cadyka Cwi Hirsza syna Jehudy Lejba ha-Kohena, zmarłego 20 listopada 1846 r. (1 kislew 5607 r.)
- jego syna Josefa ha-Kohena Friedmana, po śmierci ojca cadyka w Rymanowie, zmarłego 1 maja 1913 r. (24 nisan 5673 r.).
W ohelu z prawej strony spoczywają:
- cadyk Menachem Mendel syn Josefa Charifa z Rymanowa, zmarły 29 maja 1815 r. (19 ijar 5575),
- rebecyn Rebeka, żona Menachema Mendla.
Za ohelem znajduje się okolony żelazną barierką grób z nagrobkiem horyzontalnym. Spoczywa tu rebecyn Mirisz, córka Elimelecha z Leżajska, żona rabina Mosze Elie Elowitza.
W południowo-wschodniej części cmentarza zachowały się nagrobki datowane na XVII w. Najstarszy z nich posiada inskrypcję o treści: "Tu spoczywa mąż prawy, mocny, wielkich czynów. Odszedł drugiego dnia nowiu miesiąca tamuz 376 według krótkiej rachuby. Sz. syn Sz. błogosławionej pamięci. Niech będzie dusza jego zawiązana w węzełku życia" (tłum. A. Trzciński).
W skrajnym, południowym sektorze cmentarza znajduje się zwietrzała macewa, będącą jedyną pozostałością po kwaterze wojennej z 1915 roku. Według szacunkowych danych na cmentarzu znajduje się kilkaset nagrobków w różnym stanie zachowania. Można zakładać, że stanowią one niewielki procent przedwojennej liczby.
Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego.
Klucze do bramy cmentarza oraz oheli udostępnia Wojciech Białas, zamieszkały przy ul. Kalwaria 11.
Tekst & zdjęcia: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/52, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie rzeszowskim.
Potocki A., Żydzi rymanowscy, Krosno 2000.
Wodziński M., Groby cadyków w Polsce, Wrocław 1998.
List A. Trzcińskiego, "Skarby Podkarpacia", nr 3 (10), 2008.
