Wyznawcy judaizmu z Rogoźna (w języku niemieckim: Rogosen) chowali swych zmarłych na dwóch cmentarzach. Najstarszy z nich powstał zapewne w drugiej połowie szesnastego wieku na tzw. Żydowskiej Górce, przy obecnej ul. Leśnej i zajmował powierzchnię około 1,5 hektara. W jego sąsiedztwie prawdopodobnie w XIX wieku założono nowy cmentarz żydowski. Obie nekropolie zostały zniszczone podczas drugiej wojny światowej. Na polecenie Niemców nagrobki zostały wykorzystane do utwardzania ulic. Do dziś zachowały się jedynie ruiny domu przedpogrzebowego. Przytoczmy tu fragment listu, nadesłanego do naszej Redakcji przez jednego z mieszkańców Rogoźna: "Pamiętam doskonale budynek domu pogrzebowego, jeszcze w stanie idealnym, zaczął "niszczeć" w latach dziewięćdziesiątych, najpierw ktoś wyrwał ciągnikiem stalowe ramy okien na złom, potem poszło już lawinowo: wandale, podpalenie dachu etc". Kilka fragmentów odnalezionych macew przechowywanych jest w miejscowym Muzeum Regionalnym im. Wojciechy Dutkiewicz przy Placu Karola Marcinkowskiego l. Są to kawałki o wymiarach około 20 na 20 cm, rozbite z przeznaczeniem do brukowania dróg.

Jak podają Teresa Palacz i Dorota Matyaszczyk w "Katalogu cmentarzy żydowskich w Wielkopolsce", na terenie cmentarza w Rogoźnie odnaleziono kilka kłódek. Stanowią one ślady starego, żydowskiego zwyczaju wkładania kłódki do grobu. Halina Marcinkowska w opracowaniu zatytułowanym "Żydowski pogrzeb w przedwojennej Polsce" tak wyjaśnia motywy takiego postępowania: "Kłódkę kładziono na usta zmarłego, by ten "nie mówił". Kładąc kłódkę do grobu chciano by zmarły nie przekazywał tego, co się dzieje na tym świecie, przy czym kładziono ją nie bezpośrednio na usta, lecz na deskę wierzchnią na wysokości ust. Kłódka to znak zamknięcia grobu po wieczne czasy - jedno z talmudycznych określeń grobu oznacza "zamknięcie", "zamek".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Julia Marczak