Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RADOSZYCE

Cmentarz dawnej gminy żydowskiej w Radoszycach jest oddalony około 1,5 km na północny zachód od centrum Radoszyc, znajduje się na wzniesieniu w pobliżu wsi Wisy, przy drodze do wsi Lipa.

Cmentarz został założony przed 1789 r. W 1843 r. pochowano na nim cadyka Isachara Dowa Bera Barona - założyciela dynastii chasydzkiej w Radoszycach. W 1905 r. powierzchnię cmentarza powiększono. W okresie międzywojennym teren był otoczony kamiennym murem.

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się destrukcja cmentarza. Nagrobki zostały wykorzystane przez Niemców oraz okolicznych mieszkańców jako materiał budowlany i tarcze szlifierskie. Niemal wszystkie naziemne elementy cmentarza uległy zatarciu.

22 czerwca 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej - w następstwie uchwały przyjętej przez Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Radoszycach z 6 sierpnia 1957 r. - wydał zarządzenie o zamknięciu cmentarza.

W 1987 r. obiekt był "zdewastowany, całkowicie porośnięty lasem", w jego obrębie widoczne były pojedyncze fragmenty macew, rozkopane groby i rozrzucone kości oraz relikt kamiennego muru. W tym czasie użytkownikiem cmentarza było Nadleśnictwo w Rudzie Malenieckiej.

Prawdopodobnie na przełomie lat 80. i 90. został odbudowany ohel cadyka Isachara Dowa Bera Barona. W latach 2010-2011 Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego we współpracy ze środowiskami chasydzkimi ogrodziła cmentarz i zbudowała drogę dojazdową. W 2017 r. wzniesiono nowy ohel, którego architektura nawiązuje do wyobrażeń Świątyni Salomona w Jerozolimie. Prostokątna, masywna budowla została zwieńczona krenelażem występującym w architekturze staro-orientalnej oraz we współczesnych modelach Świątyni Jerozolimskiej, a elewację wyłożono kamieniem w kolorycie jerozolimskim. W obrębie cmentarza znajduje się kilkadziesiąt nagrobków, odnalezionych w ostatnich latach w Radoszycach i okolicznych wsiach.

  • Rojzel córki Meira, zm. 26 adar I 5604 r.
  • Szewa Rywka córka Josefa Chaima wnuczka świętego rabina Isachara, zm. 9 elul 5599 r.
  • Ester córka Jeszaji ha-Kohena, zm. 15 adar I 5662 r.
  • Chana córka Meira, zm. 10 elul 5615 r.
  • Malka córka Gedali, zm. 5 cheszwan 5685 r.
  • Sara córka Isachara ha-kohena, zm. 25 kislew 5664 r.
  • Rywka córka Jakowa Meira, zm. 7 adar II 5600 r.
  • Bejla Myrla córka Isochara Berisza, zm. 16 szewat 5689 r.
  • Ester Bejla córki Josefa, zm. 5 adar 5661 r.
  • Rywka córka Izraela, zm. 9 nisan 5667 r.
  • Chana córka Zewa Wolfa, zm. na początku miesiąca tewet 5649 r.
  • Etla córka Tewla, zm. 4 siwan 5651 r.
  • Frumet córka Hilela
  • Szajndl
  • Krejndl córka Towie
  • Chana G[.]szenowicz
  • Malka Chana córka Cwi Hirsza, zm. na początku miesiąca adar 5652 r.
  • Lea córka Jakowa Menachema, zm. 2 aw 5652 r.
  • Szewa Rebeka córka Icchaka ha-Kohena
  • Frumet córka Izraela Dawida, zm. w wigilię nowego miesiąca aw 5675 r.
  • Szymon Szmuel syn Jeszaji Isochara Bera, zm. 13 nisan 5675 r.
  • Meir syn Cwi, zm. 1 adar I 5616 r.
  • Icchak syn Cwi Hirsza, zm. 22 cheszwan 5635 r.
  • Josef syn Szlomo Zalmana, zm.11 tiszri 553 r.
  • Dow Ber syn Dawida Segala, zm w początku miesiąca adar 5601 r.
  • Baruch syn Izraela, zm. 22 kislew 5620 r.
  • Aron syn Awrahama, zm. 4 siwan 5676 r.
  • Mordechaj syn Aby, zm.12 nisan [.]
  • Josef Baruch Jacentowski syn Cwi, zm. w wieku 60 lat 22 cheszwan 5696 r.
  • Izrael syn Elchanana Akiwy, zm. w wieku 76 lat 27 aw 5682 r.
  • Icchak Meir syn Szmuela, zm. 6 tamuz 5625 r.
  • Icchak Ajzyk syn Josefa Gitmana Horowitz. zm. 24 kislew 5696 r. (Możliwy inny odczyt: [. żona] Icchaka Ajzyka syna Josefa Gitmana Horowitz).
  • Szlomo syn Icchaka, zm [..] adar [.]
  • Benjamin [.]
  • Icchak Jakow syn Szlomo
  • Alter Dawid syn [.], zm. 13 elul 5675 r.
  • Jakow Jakil syn Pinchasa Naskala, zm. 9 cheszwan 5633 r.

Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa świętokrzyskiego (nr A.938 z 16.08.2018 r.). Klucze do bramy i ohelu udostępnia opiekun cmentarza (tel. 607 983 265).

Tekst: Krzysztof Bielawski
Spis macew: Sławomir Chwaściński
Źródło:
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie kieleckim.
Kozubal M., Macewy znalezione w żłobie dla konia [online] http://archiwum.rp.pl/artykul/1273416-Macewy-znalezione-wzlobie-dla-konia.html?_=Rzeczpospolita-1273416?_=8 [dostęp: 24.01.2021].
Penkalla A., Karta cmentarza nr 14191, [bmw] 1987.
Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992.

Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach
foto: AT foto: AT foto: AT foto: AT
Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach
foto: AT foto: AT foto: AT foto: AT
Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach Cmentarz żydowski w Radoszycach
foto: AT foto: AT foto: AT foto: AT

Na cmentarzu żydowskim w Warszawie w kwaterze 13, pochowano Izraela Icchaka syna Isachara Dow Bera, zmarłego w 1857 r. cadyka z Radoszyc. Nad jego grobem wyjątkowo nie wzniesiono ohelu. Historię tę opisał Ignacy Schiper w książce Cmentarze żydowskie w Warszawie, przytaczając treść protokołu z posiedzenia Dozoru Bóżniczego z 1858 roku: "Familia zmarłego Izraela Izaaka, rabina z Radoszyc (....) zamierzyła wystawić na grobie tegoż pomnik w kształcie budynku, znanego pod hebrajską nazwą "ohel". Ponieważ zwyczaj ten w tutejszej gminie nie jest praktykowany i miał tylko raz jeden miejsce względem tutejszego pierwszego rabina (tj. Salomona Zalmena Lipszyca) wielkiej pobożności i zasług, przez ogół cenionych, przeto utworzyła się niezgodność zdań członków Dozoru Bóżniczego". Ostatecznie w tajnym głosowaniu, w którym udział wzięli m. in. rabini Dow Ber Meisels i Szaja Muszkat, wniosek rodziny odrzucono. Z kolei na cmentarzu żydowskim w Łodzi, w kwaterze Z3 znajduje się grób innego cadyka z dynastii radoszyckiej, Eliezera Dawida Finklera syna Hilela, wnuka Isachara Dow Bera, zmarłego w Łodzi w 1927 roku. W Łodzi spoczął także cadyk Aszer Anszel Gotszal syn Ruwena, zięć Hilela z Radoszyc oraz jego syn Jechezkiel.

Ohel na cmentarzu żydowskim w Łodzi Ohel na cmentarzu żydowskim w Łodzi Ohel na cmentarzu żydowskim w Łodzi ohel
Ohel Eliezera Dawida
syna Hilela Finklera
(foto: K. Bielawski)
Ohel Aszera Anszela Gotszala syna Ruwena
(foto: K. Bielawski)
Ohel Aszera Anszela Gotszala syna Ruwena
(foto: K. Bielawski)
Macewa Izraela Izaaka
syna Isachara Dow Bera
(foto: K. Bielawski)
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas