Cmentarz dawnej gminy żydowskiej w Raczkach jest oddalony około 800 m na południowy zachód od rynku, znajduje się we wsi Moczydły, u zbiegu ul. Południowej i drogi nr 655, zajmuje działkę na planie zbliżonym do prostokąta, o powierzchni 1,71 ha. Brak informacji o dacie założenia - na podstawie źródeł kartograficznych wiadomo, że cmentarz powstał nie później niż w 1805 roku.

Plan okolic Raczek z lat 1795-1895 z zaznaczeniem cmentarza żydowskiego (K.H.).
Źródło: Jamiński Zespół Indeksacyjny

Prawdopodobnie podczas drugiej wojny światowej rozpoczął się proces dewastacji obiektu, kontynuowany w kolejnych dekadach. W 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza.

W Karcie cmentarza z 1990 r. w rubryce "Ogólny stan zachowania" odnotowano: "Obiekt całkowicie zdewastowany, zachowały się szczątkowo macewy, zieleń młoda", postulowano również usunięcie z przylegającego terenu fermy oraz "zbiornicy padłych zwierząt".

W zestawieniu cmentarzy opracowanym przez Urząd Wojewódzki w Suwałkach w 1991 r. podano, że cmentarz zajmuje powierzchnię 1,71 ha, stanowi własność Skarbu Państwa, teren jest ogrodzony siatką metalową, stan ogrodzenia jest zły, brak śladów mogił i kamieni nagrobkowych. Zalecono prace porządkowe, naprawienie ogrodzenia i ustawienie tablicy informacyjnej.

W 2013 r. cmentarz znalazł się na drodze planowanej obwodnicy Raczek. Urzędnicy podjęli decyzję o zmianie przebiegu trasy.

W wyniku zniszczeń niemal wszystkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu. W jego obrębie znajdują się pojedyncze destrukty stel z piaskowca (m.in. naczółek macewy Josefa syna [...]ela Michela) oraz betonowe obmurowania grobów. Granice cmentarza są nieczytelne, przypuszczalnie częściowo wyznaczone betonowymi słupami współczesnego ogrodzenia bez siatki. Teren porasta las mieszany. Brak jakiejkolwiek formy upamiętnienia.

Brak informacji o aktualnym statusie własnościowym cmentarza, w 2108 r. przed Komisją Regulacyjną ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich toczyło się postępowanie o przeniesienie prawa własności. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa podlaskiego (wpis nr A-883 z 25.11.1991 r.).

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/315, Obiekty judaizmu woj. suwalskiego.
Kułak A., Ryżewski G., Augustów, [w:] Województwo podlaskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Mackiewicz J., Karta cmentarza nr 13987, [bmw] 1990.
Sidor M., Miasteczko nad Rospudą. Rys historyczny miejscowości Raczki, Raczki 2013.
foto: Lena Klaudel & Jonny Daniels - www.matzeva.org

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.