| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| PRZYTYK | |||
Cmentarz żydowski w Przytyku jest oddalony około 600 m na południowy wschód od Rynku, znajduje się na zalesionej działce pomiędzy ul. Radomską i ul. Polną. Data założenia cmentarza nie jest znana. Na podstawie zachowanych nagrobków można przyjąć, że cmentarz był użytkowany nie później niż od 1770 r. Stanowił miejsce pochówku zmarłych nie tylko z Przytyka, ale również z Białobrzegów (do lat 60. XX w.) i Radomia (do 1931 r.). Na początku XX w. cmentarz był ogrodzony murem z cegieł. |
|||
 |
|||
| Mapa okolic Przytyku z 1938 r. z zaznaczonym cmentarzem żydowskim. (Źródło: Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego) |
|||
W 1936 r. na cmentarzu pochowano ofiary pogromu w Przytyku. W 1939 r., w rocznicę pogromu, odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Joska Minakowskiego - jednej z ofiar antysemickich zajść. W ceremonii uczestniczyło około 2 tys. osób, między innymi delegacja Żydów z Radomia. Cmentarz był czynnie użytkowany do czasu wysiedlenia przytyckich Żydów w 1942 r. Wiadomo, że jesienią 1939 r. pochowano na nim mężczyznę o nazwisku Brojtman, zabitego przez Niemców podczas łapanki na roboty przymusowe. Obiekt uległ daleko posuniętej destrukcji. W Karcie Cmentarza z 1983 r. w rubryce "Ogólny stan zachowania" wpisano: "Około 40 macew, na 34 data zgonu. Pozostałe zniszczone lub głęboko zapadnięte w ziemię", a w rubryce "Istniejące zagrożenia" podano: "Sąsiaduje z pastwiskiem, teren traktowany jest jako pastwisko. Brak zainteresowania władz, dewastacja mechaniczna". Obecnie w obrębie cmentarza znajduje się około 30 stel z piaskowca, w większości pochodzących z XIX w., stanowiących cenne zabytki żydowskiej sztuki sepulkralnej. W latach 80. wykonano ogrodzenie z przęseł metalowych Brak danych o stanie własnościowym cmentarza. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego (nr 404/A/89 z 03.04.1989 r.). Spis zachowanych macew jest dostępny na stronie Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich: https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_21. Tekst: Krzysztof Bielawski |
|||
 |
 |
 |
 |
zdjęcia: Ufex |
|||
| Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
|||
 |
|||
| Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |