Cmentarz żydowski w Przerośli jest oddalony około 600 m na południowy wschód od Rynku, znajduje się po wschodniej stronie ul. Zusenkowskiej i zajmuje działkę nr 447/2 na planie trapezu, o powierzchni 0,6269 ha. Data założenia nie jest znana - według niepotwierdzonych źródeł cmentarz powstał około 1736 r. lub w 1826 roku.

Cmentarz był czynnie użytkowany do deportacji miejscowych Żydów pod koniec 1939 r. Przypuszczalnie w tym czasie rozpoczął się proces dewastacji, kontynuowany w kolejnych dekadach. W latach PRL właścicielem obiektu został Skarb Państwa. W 1974 r. Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza.

W ostatnich latach na cmentarzu prowadzono prace porządkowe. W 2015 r. w ramach projektu Szkoła Dialogu teren sprzątali uczniowie Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Przerośli. Od 2017 r. prace na cmentarzu wykonują potomkowie Żydów z Przerośli we współpracy z wolontariuszami The Matzevah Foundation.

W wyniku zniszczeń na cmentarzu znajduje się około 20-30 nagrobków w różnym stanie zachowania, w formie stel wykonanych z granitowych głazów narzutowych oraz piaskowca. Granice są czytelne dzięki reliktom kamiennego muru od strony południowej, zachodniej i północnej oraz okopowi od strony wschodniej. Przy cmentarzu znajduje się tablica informacyjna.

Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa podlaskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/272, Informacja dotycząca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce.
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1831, Akta tyczące się gminy żydowskiej w Przerośli w województwie augustowskim.
Górska I., Przerośl, [w:] Województwo podlaskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Mackiewicz J., Karta cmentarza nr 14001, [bmw] 1987.
The Project to Restore the Przerosl Jewish Cemetery [online] http://www.przerosl.com/ [dostęp: 14.06.2021].

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.