Cmentarz żydowski w Praszce jest położony około 600 m na południowy zachód od centrum miasta, u zbiegu ul. Obrońców Pokoju i ul. Wyszyńskiego, na działce geodezyjnej nr 70.

Cmentarz powstał około 1823 r., wraz z rozwojem miejscowej społeczności żydowskiej. Obiekt był otoczony kamiennym murem, przez środek biegła szeroka aleja. Przy wejściu znajdował się murowany dom przedpogrzebowy.

Podczas drugiej wojny światowej cmentarz stał się miejscem egzekucji. Maria Wicher w pracy magisterskiej Żydzi w Praszce. Dzieje, kultura, stosunki z innymi mieszkańcami we wspomnieniach praszkowian przytoczyła fragment wspomnień Bronisławy Łuckiej: "Z okna widziałam, że na cmentarzu żydowskim, tak zwanym Kirchofie, odbywa się egzekucja Żydów. Widziałam to z odległości nie większej niż pięćset metrów. Widziałam, że był wykopany rów, a nad tym rowem w dwóch rzędach stali Żydzi: kobiety, mężczyźni i jedno dziecko. Kilku z nich znałam z nazwiska, na przykład rodzeństwo Swerków, Ruchę, Leję Złotą. Według tego, co ja widziałam, do Żydów strzelało czterech żandarmów. Strzelali oni do ofiar z tyłu. Nazwisk żandarmów nie znam, w posterunku często się bowiem zmieniali. (...) Od jednej salwy wszyscy Żydzi padli do rowu. Zwłoki pomordowanych zostały pochowane w rowie przez innych Żydów zdolnych do pracy, na polecenie Niemców". Znane są personalia niektórych ofiar tej egzekucji. Byli to: rodzina Neuman - osoba dorosła, córka i noworodek; małżeństwo Goldrat - 38-letni mężczyzna wraz z żoną; Wilczek Szmir - lat 35; Złota - kobieta w wieku 50 lat; Szwarcbot - lat 65; Najmark - mężczyzna w wieku 65 lat; Kromołowski, Szellug, Bratman Siola (?), Skorupa, małżeństwo Swizek (Swiźnik?), oboje w wieku 50 lat.

W 1948 r. Zarząd Miejski w Praszce wystąpił z wnioskiem o przejęcie budynku dawnej synagogi, proponując w zamian zalesienie cmentarza i objęcie go opieką. Według pisma burmistrza F. Słowińskiego z 21 maja 1948 r., w tym czasie cmentarz był zdewastowany i nieogrodzony, budynek domu przedpogrzebowego stał bez drzwi, okien i podłóg.

W latach PRL na zbiorowym grobie odsłonięto tablicę z napisem: "Tu spoczywają zwłoki siedemnastu osób narodowości żydowskiej, zamordowanych w dniu 12 sierpnia 1942 r. przez hitlerowców w czasie likwidacji getta w Praszce. Cześć ich pamięci. Koło ZBOWiD w Praszce".

Cmentarz uległ daleko posuniętej destrukcji. W latach PRL kilkaset macew wyrwano z ziemi i złożono na pryzmach. Część nagrobków rozgrabiła okoliczna ludność, przeznaczając je na materiał budowlany. W nieustalonym czasie rozebrano dom przedpogrzebowy.

Na przełomie lat 70. i 80. cmentarzem interesował się mieszkaniec Praszki Tadeusz M., który korespondował w tej sprawie ze Związkiem Religijnym Wyznania Mojżeszowego i zamierzał zorganizować komitet budowy pomnika rozstrzelanych na cmentarzu. Projekt upadł ze względu na brak funduszy.

W latach 90. wśród lokalnych społeczników, między innymi członków Towarzystwa Przyjaciół Praszki, narodziła się idea restauracji cmentarza. Zamierzano uporządkować teren nekropolii, zasiać trawę, a z płyt nagrobnych wznieść pomnik. Prawdopodobnie w tym czasie na skraju cmentarza ustawiono stylizowaną na macewę bramę z profilowanych rur metalowych, z sześcioramiennymi gwiazdami i napisem: "Cmentarz żydowski. Kirkut".

W 1993 r. wykonano nową tablicę z napisem: "Mogiła zbiorowa ofiar terroru hitlerowskiego, Żydów praszkowskich wymordowanych w sierpniu 1942 r. w czasie likwidacji getta w Praszce. Cześć ich pamięci. Praszka 1993".

W 2017 r. z inicjatywy Waldemara Krupy na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe. W akcji uczestniczyli m.in. pracownicy domu kultury, strażacy z OSP Praszka, uczniowie miejscowego gimnazjum, członkowie Towarzystwa Przyjaciół Praszki oraz junacy Ochotniczych Hufców Pracy.

Cmentarz posiada częściowe, współczesne ogrodzenie, które nie chroni przed wandalizmem. Teren porasta niepielęgnowana roślinność. Problemem jest zaśmiecenie. W obrębie cmentarza znajdują się betonowe obramowania grobów oraz około 300 stel z piaskowca i granitu, w różnym stanie zachowania, złożonych na pryzmach.

tekst: K. Bielawski
Źródło:
AŻIH, Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego w Polsce. 1949-1992, sygn. 360, brak paginacji.
Dragon M., Praszka pamięta o swoich Żydach [online] https://nto.pl/praszka-pamieta-o-swoich-zydach-zdjecia/ar/11918527 [dostęp: 31.03.2020].
Spychała K., Cmentarz żydowski. Praszka [online] https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-245036 [dostęp: 31.03.2020].
Urban K., Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 (wybór materiałów), Kraków 2006, s. 144-146.
Kliknij tu, by obejrzeć film nakręcony na cmentarzu w Praszce