Cmentarz żydowski w Popowie Kościelnym znajduje się na wzniesieniu we wschodniej części wsi, przy ul. Malowniczej, około 70 m na północny wschód od cmentarza parafii rzymsko-katolickiej i i zajmuje działkę na planie zbliżonym do kwadratu, o powierzchni około 0,40 ha.

Data założenia cmentarza nie jest znana. W lustracji parafii popowskiej z 1781 r. wizytator diecezji płockiej w części dotyczącej miejscowych Żydów zapisał: " kierkowie mają w Radzyminie gdzie się chowają". Cmentarz z pewnością istniał na początku XIX w., co potwierdzają zachowane nagrobki, m.in. Jehudy (?) syna Aharona, zmarłego w 1825 r. oraz Meira syna Mosze, zm. w 1830 r.

Według informacji zebranych w 1983 r. przez autorów Karty Cmentarza - J. Wisłocką, R. Jaszczurę, R. Gapskiego - przed 1939 r. cmentarz był niezadrzewiony i niezakrzewiony, podzielony alejkami. Nagrobki były rozmieszczone na całym terenie.

Obiekt uległ daleko posuniętej dewastacji. Według niepotwierdzonych przekazów, podczas drugiej wojny światowej część macew na rozkaz Niemców wywieziono i wykorzystano do budowy lotniska polowego koło Nasielska. Destrukcja trwała także w latach powojennych. Z cmentarza wybierano piach. W wyniku rozkopania wzgórza powstała wysoka, stroma skarpa, dzieląca cmentarz na wyżej położoną część północną i niższą południową. Autorzy Karty Cmentarza w 1983 r. ujawnili rozkopane groby i odsłonięte kości. W części północnej zachowało się kilkanaście nagrobków wykonanych z polnych kamieni granitowych. Brak jest ogrodzenia, granice cmentarza są częściowo czytelne dzięki ziemnemu okopowi i obwałowaniu. Teren porastają samosiewy, m.in. krzaki tarniny i głogu, klony, dęby, osiki.

27 stycznia 1986 r. cmentarz został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych (A-575). W latach 2009-2012 z inicjatywy proboszcza parafii Popowo Kościelne ks. Remigiusza Stacherskiego na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe.

Pożądane byłoby: upamiętnienie cmentarza poprzez ustawienie tablicy informacyjnej lub pomnika, oznaczenie granic, podjęcie działań na rzecz odzyskania wywiezionych nagrobków.

Tekst: K. Bielawski
Źródło:
Grzybowski M. M., Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu w drugiej połowie XVIII wieku: materiały źródłowe z wizytacji kościelnych, [w:] Studia Płockie, nr. 4, Płock 1986.
Wisłocka J., Jaszczura R., Gapski R., Karta Cmentarza, [b.m.w.] 1983.
Zdjęcia: Rafał Dzięgielewski (rav79), Artur Cyruk