Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
POŁANIEC   Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.

Cmentarz żydowski w Połańcu jest położony w odległości około 200 m na wschód od Rynku, pomiędzy posesjami przy ul. Partyzantów 15 i 17 (dawnej ul. Kierkuckiej). Od północnego wschodu cmentarz przylega do rzeki Czarnej.

Cmentarz powstał około 1647 r. na mocy przywileju króla Władysława IV Wazy, potwierdzanego przez kolejnych władców: Jana II Kazimierza Wazę w 1652 r., Jana III Sobieskiego w 1682 r, Augusta III Sasa w 1738 r. oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 r. Na podstawie przywileju miejscowy kahał otrzymał gwarancję, że Żydzi "bóżnicę i okopiska dla chowania zmarłych na osobnym miejscu mieć będą".

Brak bliższych informacji o historii cmentarza. W latach drugiej wojny światowej cmentarz stał się miejscem egzekucji i pochówku ofiar Zagłady. Pochowano na nim m.in. osoby zabite 18 i 19 października 1942 r. w trakcie deportacji połanieckich Żydów do Staszowa.

"Zawezwano chłopów z furmankami. Kazano załadować zwłoki na furmanki, zawieziono to na pobliski kierkut
i niechlujnie zakopano [...] Prawdopodobnie chłopom się nie chciało, a Niemcy nie mieli zbyt dużo czasu,
żeby ich pilnować, żeby głębsze doły wykopano. Tak że te zwłoki były przysypane zaledwie piaskiem,
bo wystawały z nich ręce, nogi, głowy i to jakiś czas było widać".
Fragment relacji Kazimierza Medyńskiego

Przypuszczalnie ostatni pogrzeb miał miejsce wiosną 1945 r., w następstwie mordu dokonanego w Połańcu na rodzinie Bergerów.

Prawdopodobnie podczas wojny rozpoczęła się dewastacja cmentarza. 10 grudnia 1947 r. Urząd Gminy w Połańcu w piśmie do Starostwa Powiatowego w Sandomierzu informował: "Kamienie nagrobkowe pochodzące z cmentarza żydowskiego w Połańcu, a znajdujące się u poszczególnych gospodarzy, zostały zwiezione z powrotem na cmentarz".

9 października 1957 r. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Połańcu przyjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza. W październiku 1961 r. Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Łodzi otrzymała zawiadomienie o planach budowy na cmentarzu agronomówki i garaży. 26 czerwca 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza i zezwolił na jego wykorzystanie do innego celu. W dołączonej dokumentacji podano, że cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 0,6 ha, a ostatni pochówek odbył się w 1945 roku.

W wyniku zniszczeń naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu. Teren jest nieogrodzony, zaniedbany, porośnięty niepielęgnowaną roślinnością, widoczne są ślady wybierania piasku.

Na początku XXI w. organizacja Poland Jewish Cemetery Restoration Project planowała prace związane z zabezpieczeniem i upamiętnieniem cmentarza, które jednak nie zostały zrealizowane.

Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Cmentarz jest wpisany do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków (E-1987-08-31).

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 885/9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie kieleckim.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, sygn. 360, Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego w Polsce.
"Biuletyn Żydowskiej Agencji Prasowej" z 04.05.1945.
Goldberg J., Jewish privileges in the Polish Commonwealth: charters of rights granted to Jewish communities
in Poland-Lithuania in the sixteenth to eighteenth centuries, Jerusalem 1985.
Kraemer J., Połaniec, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933-1945, t. 2, cz. A: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, red. M. Dean, Bloomington 2012.
Młynarski Ł., Połaniec, [w:] Województwo świętokrzyskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Komada D., Karta cmentarza nr 14205, [bmw] 1987.
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas