Gmina żydowska w Piaskach (dawniej: Piaskach Luterskich, Piaskach Wielkich) posiadała dwa miejsca pochówku. Pierwszy cmentarz został założony prawdopodobnie w drugiej połowie XVI w., w pobliżu Rynku, przy obecnej ul. 500-lecia. Cmentarz zajmował działkę na planie litery L, o powierzchni 226 prętów kw. (0,42 ha). Przed wybuchem drugiej wojny światowej cmentarz otaczały zabudowania, teren był nieogrodzony, znajdowało się na nim nie mniej niż kilkanaście nagrobków. W kolejnych dekadach obiekt uległ dalszej dewastacji. W latach PRL urządzono na nim targowisko. Wszystkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu. W 2017 r. na cmentarzu występy dawał objazdowy cyrk. Brak jest jakiejkolwiek formy upamiętnienia. Właścicielem działek znajdujących się w obrębie cmentarza jest Gmina Piaski, która przekazała je osobie prywatnej w użytkowanie wieczyste.

Drugi cmentarz żydowski w Piaskach powstał w pierwszej ćwierci XIX w., poza terenem zabudowanym, około 400 m na południowy zachód od Rynku, przy obecnej ul. Mickiewicza, dawnej ul. Mogiłkowej. Jego powierzchnia była stopniowo powiększana, obecnie cmentarz zajmuje działkę nr 718 o nieregularnym kształcie i powierzchni 1,29 ha. Obiekt był ogrodzony murem z kamienia wapiennego. Brama wjazdowa i budynek stróżówki (być może również dom przedpogrzebowy) znajdowały się w narożniku północno-wschodnim. Przed drugą wojną światową jako dozorca i grabarz był zatrudniony Polak, nazywany "Michałkiem".

Podczas drugiej wojny światowej cmentarz stał się miejscem zbiorowych egzekucji. Do największych z nich doszło w 1942-1943, podczas likwidacji getta. Według różnych źródeł, na cmentarzu rozstrzelano od kilkuset do około 2000 Żydów. Ciała ofiar pochowano w miejscu kaźni.

"Były dwa groby. Tam był jeden w poprzek i tutaj był wzdłuż drugi. Tu był dół wykopany, jak długi on był, to trudno mi powiedzieć, długi prostokąt. [Teraz to jest] na samej granicy cmentarza, bo każdy się przysuwa [rolnicy uprawiający ziemię wokół cmentarza]. [Żydzi] stali na desce. Rozbierali się do naga i na deskę. A tam Ukraińce i strzelali. Na desce i do dołu, i do dołu. Potem jak odjechali to, słowo honoru, ziemia się ruszała! Bo to tylko tyle ziemi było [grób przykryty niewielką warstwą ziemi]. Trochę później nawieźli tych Żydów skądś, nie wiadomo skąd, do getta i z getta ich tutaj prowadzili. Koło mojego okna prowadzili. [...] Dla mnie to była ciekawość, małe dziecko, co oni z nimi robią, tyle Żydów, Pani, prowadzić. [...] był koniec, a już tutaj był początek, tyle ich było. Ale to nie byli Żydzi polscy tylko rozmaitości z Niemiec. Co oni z nimi będą robić, ale to nie były nasze Żydy, tylko zagraniczni. A ubrania wszystkie żydowskie były o tu, zostawiane [na cmentarzu] i spalone, oblali ropą czy czymś. Ale tu piaseckie mistrzowie, bida była u nich, to tu przychodzili i te ubrania przebierali, co zostało niespalonego. Tych Żydów wszystkich gonili na kierkut Ukraińcy, to ich sprawa była. Wszystkich Żydów z getta na tamten cmentarz. Koło mojego okna ich gonili. Sami Żydzi kopali te doły [na cmentarzu]. Rozbierali się, potem podpalali te ubrania. A później nasze [Polacy] znów kopali, szukali w tych szmatach złota."
Relacja anonimowego mieszkańca z 02.08.2017, archiwum Fundacji Zapomniane

Cmentarz uległ daleko posuniętej destrukcji. Wywieziono niemal wszystkie nagrobki, rozebrano ogrodzenie. W latach PRL zasadzono na nim drzewa (jawor, jarzębina, grab, osika, świerk). W Karcie cmentarza z 1983 r. w rubryce "Ogólny stan zachowania" podano: "Bardzo zły, nagrobki zostały rozbite, teren stopniowo zmienia się w skwer, w rogu c. śmietnisko".

W latach 90. dzięki staraniom organizacji żydowskich z Bawarii na cmentarzu ustawiono pomnik ku czci ofiar Zagłady w formie kamiennego bloku, z tablicą z napisem: "Zamordowanym żydowskim ofiarom ku pamięci, przyszłym pokoleniom ku przestrodze" . Wkrótce po odsłonięciu z pomnika zerwano tablicę. Nową tablicę zamontowano w 2006 roku.

W 2017 r. członkowie i wolontariusze Stowarzyszenia "Studnia Pamięci" w ramach projektu "Ogrodnicy Pamięci. Metody zachowania dziedzictwa żydowskiego na Lubelszczyźnie" przeprowadzili na cmentarzu prace porządkowe i dokumentacyjne.

We wrześniu 2017 r. Fundacja Zapomniane oznaczyła jeden ze zbiorowych grobów drewnianą macewą z napisem: "Tu spoczywają błogosławionej pamięci Żydzi zamordowani w czasach Zagłady". Partnerem projektu była The Matzevah Foundation.

Obecnie na cmentarzu znajduje 14 stel w różnym stanie zachowania (w tym część przemieszczonych), 34 przyziemia stel oraz pewna ilość niewielkich fragmentów nagrobków. Widoczne są także relikty muru. Cmentarz jest w dalszym ciągu narażony na dewastację, zaśmiecanie i inne formy profanacji. Właścicielem cmentarza jest Gmina Piaski. Obiekt jest wpisany do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków (wpis A/1667 z 02.07.2018).

Pożądane byłoby: ogrodzenie cmentarzy lub czytelne oznaczenie ich granic, prowadzenie cyklicznych prac porządkowych, pielęgnacja zieleni, ustawienie tablic informacyjnych.

Dane osobowe odczytane z nagrobków na cmentarzu żydowskim w Piaskach. Źródło: A. Trzciński, Załącznik do karty ewidencyjnej, [w:] T. Klimowicz, P. Sygowski, M. Tarajko, A. Trzciński, Karta cmentarza nr 5229, [bdw] 2017.
Imię	Imię ojca	Nazwisko	Data śmierci	Informacje dodatkowe
Given name	Father's name	Surname	Date of death	Additional information
Jehuda	Icchak		21.01.1825	lewita, podwójny nagrobek małżonków
Riwka	Mosze		13.02.1825	podwójny nagrobek małżonków, ojciec kohen
Czarna	Binjamin		ok. 1825
Szmuel	Cwi Hirsz		20.02.1826
Aharon	Jehuda		ok. 1826	lewita
Chaja Sara	Awraham		ok. 1880-1900	ojciec kohen, nagrobek przerobiony na tarczę szlifierską
Chaim	Efraim Zalman		ok. 1885-1900
[Zina/Zisel ?]	Jochanan		09.09.1906	nagrobek podwójny
Sara Blima	Eliakim Gecel		19.09.1909	nagrobek podwójny
Jakow Szlomo	Michel		10.03.1915	zwany Jakiel Gabaj
Hena Lea	Mosze	Bursztyn	28.02.1931	nazwisko panieńskie Wajs. Mąż: Gerszon Chaim
Krendl Dwora	Jakow	Zicer	08.10.1937	nagrobek wykonany w zakładzie Sz. Tenenbauma w Lublinie
Mordechaj Josef	Jakow	Goldhart	19.02.1938	nagrobek wykonany w zakładzie Sz. Tenenbauma w Lublinie
Josef Szmuel	Jakow Icchak	Rozenblat	04.1940	nagrobek wykonany w zakładzie Sz. Tenenbauma w Lublinie
Szmuel Cwi	Meir		po 1900
[...]	[...]		po 1900

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
Kopciowski A., Kubiszyn M., Trzciński A., Zawanowska M., Śladami Żydów. Lubelszczyzna, Lublin 2011.
Klimowicz T., Sygowski P., Tarajko M., Trzciński A., Karta cmentarza nr 5229, [bdw] 2017.
Marciszuk K., Sygowski P., Karta cmentarza nr 5239, [bdw] 1986.
Piaski [online] https://zapomniane.org/miejsce/piaski/ [dostęp: 05.07.2020].