| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| OLKUSZ | |||
Pierwsze wzmianki o żydowskich mieszkańcach Olkusza pochodzą sprzed 1317 roku. W księgach miejskich pojawił się wówczas zapis "curie due Judeorum", co w tłumaczeniu na język polski oznaczało "domostwa dwóch Żydów". Niewykluczone, że później Żydzi opuścili miasto, być może zmuszeni do tego królewskim nakazem. Dopiero od XVI wieku źródła archiwalne ponownie odnotowują obecność Żydów w Olkuszu. Liczba Żydów w Olkuszu oraz ich znaczenie w sferze gospodarczej - zwłaszcza w handlu ołowiem, srebrem i działalnością kredytową - od tej pory będą stopniowo wzrastać. W Olkuszu istnieją dwie żydowskie nekropolie. Stary cmentarz żydowski powstał najprawdopodobniej po 1584 roku na Przedmieściu Sławkowskim, przy obecnej ul. Kolorowej. Cmentarz został poważnie zdewastowany w czasie II wojny światowej. Macewy wmurowano w parkan i dziedziniec dawnego Liceum Ogólnokształcącego w Olkuszu. Część z nich wykorzystano do budowy zbiornika przeciwpożarowego i kanału doprowadzającego wodę na Pomorzanach. Dziś zachowały się jedynie pojedyncze płyty nagrobne. Cmentarz ten w ciągu ostatnich kilkunastu lat uległ poważnej dewastacji. W 1984 roku podczas prac badawczych zinwentaryzowano kilkadziesiąt nagrobków. Na początku lat dziewięćdziesiątych odnotowano tu już tylko siedem macew. W 2006 roku działacze olkuskiego Stowarzyszenia Kulturalnego "Brama" przewieźli tu około trzydziestu kolejnych nagrobków, odnalezionych podczas prac budowlanych na jednej z posesji w dzielnicy Pomorzany. |
|||
 |
 |
 |
 |
foto:
Anna Krzynówek |
foto: Anna Krzynówek |
foto: Anna Krzynówek |
foto: Anna Krzynówek |
W 2008 roku dzięki staraniom zespołu w składzie: Anna Michałowska-Mycielska, Dariusz Rozmus, Marta Rozmus, ukazała się książka zatytułowana "Stary cmentarz żydowski w Olkuszu. Materiały". Książkę można zakupić w Muzeum Miejskim "Sztygarka" w Dąbrowie Górniczej oraz w Księgarni Akademickiej. Nowy cmentarz żydowski w Olkuszu powstał na przełomie XIX i XX wieku i zlokalizowany jest przy ulicy Jana Kantego. Według różnych źródeł ocalało od kilkudziesięciu do dwustu sztuk macew, z których większość nie znajduje się na swoim pierwotnym miejscu. Wiele nagrobków zostało zniszczonych, użytych jako budulec lub wykorzystanych w inny sposób. Cmentarz jest częściowo ogrodzony, częściowo ograniczony ruinami, najprawdopodobniej pozostałościami po domu przedpogrzebowym. Niektóre inskrypcje wypełniano ołowiem. |
|||
 |
 |
 |
 |
foto: Anna Krzynówek |
foto: Anna Krzynówek |
foto: Anna Krzynówek |
foto: Anna Krzynówek |
 |
 |
 |
 |
foto: Damian Macharek |
foto: Damian Macharek |
foto: Damian Macharek |
foto: Damian Macharek |
Nasz korespondent tak opisał wrażenia po wizycie na tej nekropolii w 2007 r.: "Poprzewracane, potrzaskane, połamane macewy. Tak, jakby przeszło tamtędy tornado. Tylko nieliczne zostały nienaruszone. Puste paczki po papierosach, butelki. Ktoś z roztrzaskanych macew urządził sobie miejsce do siedzenia. Niektóre fragmenty rozbitych nagrobków popisane były markerami. Wyszliśmy stamtąd w posępnych nastrojach, milcząc. Pięćset metrów dalej minęliśmy katolicką nekropolię." W 2010 r. na cmentarzu przeprowadzono prace restauracyjne. Teren został uporządkowany, część macew ustawiono, wykonane zostało także ogrodzenie. |
|||
 |
|||
foto: Paweł Goc |
|||
Na zdjęciu powyżej prezentujemy macewy, zabezpieczone w Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej. Nagrobek pierwszy po lewej stronie został odnaleziony w piwnicy jednego z domów i pochodzi z 1728 r. Kolejna macewa stała na grobie Chaima Jeszaji, zmarłego w dniu 24 października 1919 roku. Napis na niej głosi: "Tu pochowany. Płaczemy nad mężczyzną doskonałym i prawym, w młodym wieku, który postępował nienagannie i korzystał z pracy rąk swoich, morenu panem Chaimem Jeszają synem morenu pana Mordechaja Josefa - oby jego światło świeciło! Został uświęcony w wieczór rosz chodesz marcheszwan roku 680 skróconej rachuby. Oby dusza jego została związana w węzełku życia!". Wiele informacji o obu nekropoliach można znaleźć w opracowaniach: |
|||
 |
|||
| Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |