| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| NOWY TARG | Dział o cmentarzu w Nowym Targu powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cmentarz żydowski w Nowym Targu został założony nie później niż w 1869 r., przy drodze do Gronkowa, obecnej ul. Jana Pawła II. Cmentarz zajmuje działkę o nieregularnym kształcie i powierzchni 5540 m kw. ha (według danych Ministerstwa Gospodarki Komunalnej z 1964 r. - 1 ha). W 1880 r. na cmentarzu pochowano chasydzkiego rabina Jaakowa Jokila Hirsza syna Mordechaja Zewa Wolfa, ucznia Chaima Halberstama z Nowego Sącza, autora księgi Birkat Jaakow. Podczas drugiej wojny światowej cmentarz stał się miejscem egzekucji. Do największej z nich doszło 30 sierpnia 1942 r., podczas likwidacji miejscowego getta. W tym dniu na cmentarzu Niemcy rozstrzelali według różnych źródeł od kilkuset do około 2000 osób. Ciała zamordowanych pochowano w zbiorowych mogiłach w miejscu kaźni. W tym czasie rozpoczęła się dewastacja cmentarza, prowadzona przez Niemców i niektórych mieszkańców Nowego Targu. Macewy posłużyły do budowy Szkoły Dowódców Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Rabce, między innymi szerokich schodów prowadzących na plac apelowy. Na rozkaz komendanta szkoły Wilhelma Rosenbauma żydowscy robotnicy przymusowi układali je epitafiami do góry, a z nagrobków z czarnego marmuru wykonali orła - herb III Rzeszy. Świadkiem budowy i użytkowania schodów był Zdzisław Olszewski, który w 1997 r. napisał: "Hebrajskie napisy wyryte na płytach Schodów Rosenbauma oglądali z uznaniem i pękali ze śmiechu rozmaici dygnitarze SS, SA i SD, których Rosenbaum celowo zapraszał na te świętokradcze, hitlerowskie dziwowiska". Podczas eksterminacji nowotarskiej społeczności żydowskiej w 1942 r. kilkunastu Żydów zostało zmuszonych do usunięcia części nagrobków i wykopania w ich miejscu dołu na grób zbiorowy. W 1945 r. jednostka wojskowa w Nowym Targu użyła macew do utwardzenia lotniska. Proces dewastacji był kontynuowany także w latach późniejszych. Część macew wykorzystano do utwardzania ulic przy dawnym targowisku. W 1945 r. Powiatowy Komitet Żydowski w Nowym Targu wzniósł nad masowym grobem ofiar Zagłady pomnik z napisem: "Naszym braciom męczennikom Żydom, mieszkańcom Nowego Targu i Podhala, zamordowanym przez zbrodniarzy hitlerowskim oraz zmarłym, których mogiły zostały zbezczeszczone. Niechaj pomnik ten będzie symbolem wiecznej o nich pamięci". Uroczystość jego odsłonięcia miała miejsce 2 września 1945 roku. Ostatni pogrzeb odbył się w 1946 r. Pochowano wtedy Dawida Grassgruena - ocalałego z egzekucji dokonanej przez Niemców na cmentarzu 30 sierpnia 1942 r. i zastrzelonego przypuszczalnie przez tzw. "żołnierzy wyklętych" 10 lutego 1946 r. w jego domu przy ul. Krzywej 10. 4 listopada 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W załączonej dokumentacji podano, że cmentarz zajmuje parcele nr 9430/2, 9428/2, 9432, 9431 o łącznej powierzchni 1 ha. W 1990 r. Ziomkostwo Żydów z Nowego Targu i Podhala przeprowadziło na cmentarzu prace restauracyjne. Obiekt został uporządkowany i ogrodzony. W 2005 r. z inicjatywy rabina Mendla Reichberga powstał projekt odbudowy ohelu na grobie Jaakowa Jokila Hirsza. Plan nie został zrealizowany, udało się jedynie ustawić nową macewę. W 2021 r. Fundacja Rodziny Popielów "Centrum" doprowadziła do przewiezienia na cmentarz części nagrobków użytych do utwardzenia lotniska. Na cmentarzu znajduje się nie mniej niż kilkadziesiąt stel z czytelnymi inskrypcjami, liczne podstawy zniszczonych nagrobków oraz powojenne pomniki ku czci ofiar Zagłady. Teren jest ogrodzony. Zamiar wejścia na cmentarz należy zgłosić osobie przechowującej klucz (tel. 791 649 941).
tekst: K. Bielawski |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |