NOWOGRÓD |
|
Cmentarz żydowski w Nowogrodzie znajduje się w południowo-zachodniej części miasta, około 750 km od rynku, na wzgórzu przy ul. Poległych. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjną nr 200704 4.0001.1048 o nieregularnym kształcie i powierzchni 10898 m kw.
Data założenia cmentarza nie jest znana. Niewykluczone, że powstał pod koniec XVIII w. lub na początku XIX w. Z pewnością istniał w 1836 r., kiedy w budżecie dozoru bóżniczego w Nowogrodzie odnotowano dochody z pogrzebów. Wiadomo, że cmentarz był ogrodzony. Przy wejściu znajdował się budynek, pełniący prawdopodobnie funkcję mieszkania stróża lub domu przedpogrzebowego.
|
|
|
Obiekt został zniszczony podczas II wojny światowej. Ze względu na strategiczne położenie na wzgórzu stanowił punkt obrony. Na jego terenie wojsko wykopało okopy strzeleckie.
W procesie dewastacji - w trakcie wojny oraz w latach późniejszych - brali udział niektórzy mieszkańcy Nowogrodu, którzy macewy wykorzystywali jako tarcze szlifierskie oraz materiał budowlany. Nagrobki posłużyły m.in. jako fundament budynku, wzniesionego u stóp cmentarnego wzgórza, od strony Narwi. Przez lata cmentarz był całkowicie ogołocony z nagrobków i wykorzystywany jako pastwisko. W 2005 r. uczestnicy obozu edukacyjno-wypoczynkowego, zorganizowanego w Nowogrodzie przez Fundację Laudera przywieźli i ustawili na cmentarzu macewę odnalezioną na terenie miasta.
|
|
|
|
|
Cmentarz w marcu 2007 r. i wykonany z macew fundament budynku (foto: K. Bielawski) |
Wiosną 2007 r. członkowie zespołu redakcyjnego portalu Cmentarze-Zydowskie.pl odwiedzili Nowogród, odnajdując w sąsiedztwie cmentarza opuszczony dom, którego fundamenty wykonano z macew. Sprawą zainteresowaliśmy lokalne media. Temat podjęła "Gazeta Współczesna", zamieszczając artykuł zatytułowany Domy budowane na macewach. Po tej publikacji burmistrz Nowogrodu Józef Piątek zobowiązał się do rozwiązania problemu. Samorząd uzyskał zgodę właściciela na rozbiórkę fundamentów. Dzięki staraniom władz miasta z fundamentu wydobyto 18 macew i ustawiono je na terenie cmentarza.
Cmentarz jest nieogrodzony i nieoznakowany. Granice obszaru grzebalnego są nieczytelne. Dojście możliwe jest ścieżką od strony wjazdu na posesję przy ul. Poległych 24b.
Kilka macew zabezpieczono w Skansenie Kurpiowskim im. Adama Chętnika - nie stanowią one jednak części ekspozycji.
Dane osobowe odczytane z macew na cmentarzu w Nowogrodzie. Oprac. K. Bielawski |
Personal data from preserved matzevot in Nowogród. Author: K. Bielawski |
Nr |
Imię |
Imię ojca |
Data śmierci |
Informacje dodatkowe |
Plik foto |
No |
Name |
Father's name |
Date of death |
Additional information |
Photo file |
1 |
Chana |
Dow ha-Kohen |
12.09.1880 |
|
5550 |
2 |
Szaszka |
Szlomo |
24.03.1870 |
|
5560 |
3 |
Liba |
|
21.12.1930 - 18.01.1931 |
Data niepewna ze względu na uszkodzenie nagrobka |
5570 |
4 |
Roda |
Jehoszua |
20.04.1875 |
|
5576 |
5 |
Awraham Lejb |
Dow |
05.12.1877 |
|
5578 |
6 |
Awraham |
Chaim |
26.01.1878 |
|
5583 |
7 |
Cwi |
Elchanan |
31.10.1874 |
|
5586 |
8 |
Chaja Sara |
Joel |
11.01.1879 |
|
5592 |
9 |
Jente |
Szalom |
08.05.1875 |
|
5599 |
10 |
Gitel |
Jakow |
01.03.1870 |
|
5603 |
11 |
Doba |
Menachem |
25.01.1862 |
|
5608 |
12 |
|
|
|
Fragment nagrobka z abrewiaturą "Według skróconej rachuby" |
5613 |
13 |
Isachar |
Jakow |
16.01.1862 |
|
5616 |
14 |
Fejga |
Elchanan |
28.03.1899 |
|
5626 |
15 |
Szmuel |
Awraham |
06.01.1840 |
|
5632 |
16 |
Meir |
Jehuda |
05.01.1875 |
Lewita |
5645 |
19 |
Rachel |
Eli |
29.10.1872 |
|
5666 |
20 |
Jehuda |
Dawid |
04.04.1872 |
|
5677 |
|
|
|
|
|
|
tekst i zdjęcia: K. Bielawski
|
Nagrobki na cmentarzu w Nowogrodzie (numeracja przyporządkowana numeracji z tabeli) |
|
|
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
|
|
|
5 |
6 |
7 |
8 |
|
|
|
|
9 |
10 |
11 |
12 |
|
|
|
|
13 |
14 |
15 |
16 |
|
|
|
|
17 |
18 |
19 |
20 |
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Nowogrodu i ich cmentarzu.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową. |
|
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |