Cmentarz żydowski w Nowym Brzesku jest oddalony około 1 km na północny zachód od Rynku, około 180 m na zachód od ul. Partyzantów, znajduje się w północnej części działki geodezyjnej nr 123, na nieregularnym planie zbliżonym do wydłużonego prostokąta o wymiarach około 10 x 350 m.
Brak informacji o dacie założenia - cmentarz powstał po 1862 r. Na początku XX w. ogrodzony był drutem kolczastym, znajdował się przy nim dom przedpogrzebowy. Wolną od pochówków część działki używano jako pole orne.
Przypuszczalnie podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja obiektu, którą kontynuowano w kolejnych dekadach. 17 stycznia 1971 r. Minister Gospodarki Komunalnej - procedując uchwałę Gromadzkiej Rady Narodowej w Nowym Brzesku z 6 listopada 1970 r. - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano, że cmentarz zajmuje "działkę gruntową nr 123 o powierzchni 35 a 80 m kw., [...] stanowiącą pozahipoteczną własność Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Nieruchomość znajduje się w zarządzie Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Brzesku Nowym. Dzierżawi ją ob. Czesław S[...], zamieszkały w Hebdowie, za czynszem 400 zł rocznie".
W wyniku zniszczeń wszystkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu - brak jest ogrodzenia, nagrobków, domu przedpogrzebowego, współczesnego oznakowania informacyjnego i upamiętniającego. Granice są nieczytelne. Teren jest porośnięty niepielęgnowaną roślinnością - wysoką trawą, ostrężnicami, krzewami polnymi i samosiejką drzew liściastych.
Brak danych o statusie własnościowym. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.
Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/35, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie krakowskim.
Młynarczyk G., Woźniak T., Nowe Brzesko, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Urbański K., Almanach gmin żydowskich województwa kieleckiego w latach 1918-1939, Kielce 2007.