Cmentarz żydowski w Myszyńcu - przez obecnych mieszkańców zwany "cherchutem" - powstał w pierwszej połowie XIX w. Obiekt wzmiankowany jest w piśmie Rządu Gubernialnego Płockiego z 19/31 października 1855 r.: "Mieszkańcy Starozakonni Myszyńca (....) wystawili własnym kosztem w miejscu bóżnicę, przyszkółek i łaźnię, urządzili cmentarz". Wcześniej myszynieccy Żydzi chowali swoich zmarłych prawdopodobnie na cmentarzu w Ostrołęce.

Cmentarz założono po wschodniej stronie drogi do Pełt, obecnej ul. Most Kopański, około 1,2 km na północny zachód od rynku. Z rozmów przeprowadzonych przez autora niniejszego tekstu z mieszkańcami Myszyńca wiadomo, że przed 1939 r. cmentarz był ogrodzony drewnianym płotem. Przy wejściu znajdował się dwuizbowy drewniany budynek. W jednej z izb mieszkał polski dozorca wraz z rodziną, druga izba służyła prawdopodobnie jako dom przedpogrzebowy.

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczął się proces niszczenia obiektu, który kontynuowano także w kolejnych dekadach. Jeszcze w latach 60-tych w obrębie cmentarza znajdowało się przynajmniej kilkadziesiąt nagrobków. Były one stopniowo wywożone. Cmentarz stał się kopalnią piachu. Przy jego wybieraniu dochodziło do niszczenia grobów i rozrzucania kości. Groby rozkopywano w poszukiwaniu złotych zębów i kosztowności. Prawdopodobnie część cmentarza zabudowano.

Można zakładać, że pewna liczba nagrobków znajduje się w różnych punktach Myszyńca i jego okolicach. W 2001 r. fragment macewy na jednej z posesji w Myszyńcu znaleźli Waldemar Kontewicz i Mariusz Bondarczuk.

W wyniku dewastacji wszelkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu. Jego teren porasta las liściasty. W kilku miejscach widoczne są śmieci i gruz. Przez cmentarz przeprowadzono linię elektryczną.

W 2016 r. dzięki funduszom Aharona Shachala, potomka myszynieckich Żydów, na skraju cmentarza ustawiono pomnik w formie skalnego bloku, z tablicą z gwiazdą Dawida i napisem: "Cmentarz żydowski. Pomnik upamiętnia Żydów - mieszkańców Myszyńca wygnanych ze swoich domów w czasie II wojny światowej. Niech ich pamięć będzie błogosławieństwem". Partnerem projektu była Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Ceremonia odsłonięcia odbyła się 2 września 2016 roku.

tekst: Krzysztof Bielawski
Bibliografia:
J. Mironczuk, Społeczność żydowska w okręgu bożniczym w Ostrołęce do okresu Powstania Styczniowego,
"Zeszyty Naukowe OTN", nr 21, Ostrołęka 2007.