Cmentarz żydowski w Mstowie jest oddalony około 950 m na północny zachód od centrum miejscowości, znajduje się na po zachodniej stronie ul. Kilińskiego, w sąsiedztwie Warty i zajmuje działkę na planie zbliżonym do trapezu, o powierzchni około 0,25 ha.

Grunt przeznaczony na cmentarz o powierzchni około 1 morgi nabył Moszek Szymonowicz Grylak 20 czerwca 1885 r. od Tekli Banasiewicz i 10 grudnia 1886 r. sprzedał go gminie żydowskiej. 5 września 1887 r. Główny Gubernator w Warszawie zatwierdził podanie gminy o utworzenie cmentarza.

Cmentarz był czynnie użytkowany do lat drugiej wojny światowej. Niemcy dokonywali na jego terenie egzekucji, m.in. latem 1943 r. rozstrzelali na nim siedmiu Żydów. Na polecenie niemieckiego burmistrza część macew użyto do utwardzania dróg i chodników.

W 1947 r., wskutek interwencji Żydowskiej Kongregacji w Częstochowie, na cmentarz przeniesiono 95 całych i około 30 uszkodzonych nagrobków, wykorzystanych do ułożenia trotuaru przy ul. Kościelnej. W kolejnych dekadach postępowała dalsza dewastacja obiektu - jego teren służył jako pastwisko i boisko, nagrobki wykorzystywano jako materiał budowlany, część z nich wrzucono do Warty. W 2015 r. w ramach prowadzonego przez Uniwersytet Łódzki projektu "Miejsca pamięci i zapomnienia. Badania interdyscyplinarne na północnych terenach Jury Krakowsko-Częstochowskiej", z koryta rzeki wydobyto około 100 destruktów macew i zabezpieczono w magazynie Urzędu Gminy Mstów.

W wyniku zniszczeń na cmentarzu znajdują się pojedyncze destrukty nagrobków. Granice są czytelne dzięki gruzowisku po kamiennym ogrodzeniu. Teren porasta trawa. Przy cmentarzu znajduje się tablica informacyjna.

Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AP w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki II, sygn. 305/30, Usunięcie z chodników miast kamieni
pochodzących z cmentarzy żydowskich.
Gadowska I., Majewska A., Cmentarze jako kotwice pamięci. O dawnych społecznościach żydowskich terenów północnej Jury, [w:] Miejsca pamięci i miejsca zapomnienia w krajobrazach kulturowych Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Nawiązania i poszerzenia, red. A. Krupa-Ławrynowicz, O. Ławrynowicz, Łódź 2019.
Koj J., Karta cmentarza nr 14226, [bmw] 1987.
Olczyk A., Mstów, [w:] Województwo śląskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich
w latach 1939-1945: województwo częstochowskie, Warszawa 1986.