Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
MOGIELNICA
Dział poświęcony Mogielnicy
powstał dzięki wsparciu
udzielonemu przez Hermana Storicka

Cmentarz żydowski w Mogielnicy jest położony około 700 m na północny wschód od centrum miejscowości, około 100 m na północny wschód od ul. Armii Krajowej, na rozległym wzniesieniu i zajmuje działkę o powierzchni 1,24 ha.

Cmentarz powstał pod koniec XVIII w. Posiadał drewniane ogrodzenie, które w 1848 r. zostało naprawione przez Nachuma Hoffmana. Rok później na cmentarzu spoczął Chaim Meir Jechiel Szapira - twórca miejscowej dynastii chasydzkiej. Nad jego grobem postawiono ohel. W 1860 r. "cmentarz grzebalny starozakonnych, czyli kierkut w m. Mogielnicy okazał się bydź zupełnie już ciałami pogrzebanemi zajętym". Sytuacja była krytyczna, o czym świadczy zdarzenie z początku 1860 r., kiedy "przy chowaniu ciała zaszedł wypadek, że z powodu braku miejsca na grób, kopiąc takowy, dokopano się do dawniejszej mogiły". Dozór bóżniczy podjął starania o pozyskanie sąsiedniej działki o powierzchni 12820 łokci kwadratowych, porośniętej "przez zarośla młode sosnowe bardzo rzadkiego porostu, obecnie [...] bez żadnego użytku". Formalności w tej sprawie sfinalizowano w 1862 roku.

Plan cmentarza żydowskiego w Mogielnicy z 1860 roku, z zaznaczeniem nowej i starej części
Plan cmentarza żydowskiego w Mogielnicy z 1860 r., z zaznaczeniem nowej i starej części

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja obiektu. Część macew Niemcy wykorzystali do utwardzenia podwórza budynku żandarmerii przy ul. Dziarnowskiej. Liczne nagrobki zostały skradzione przez okoliczną ludność i użyte do celów budowlanych.

Mogielnica - chodnik z macew Mogielnica - chodnik z macew Mogielnica - chodnik z macew Mogielnica - chodnik z macew
Chodnik z macew przy budynku zajętym podczas wojny przez żandarmerię. Zdjęcia wykonane w 2009 r.

W 1980 r. Adam Penkalla w artykule Cmentarz żydowski w Mogielnicy ("Fołks Sztyme", nr 49/80) pisał o kilkudziesięciu ściętych tuż przy ziemi macewach. Wtedy "średnie pokolenie mieszkańców Mogielnicy" miało jeszcze pamiętać "z okresu swej młodości las macew, które swą formą i barwą stanowiły charakterystyczny element krajobrazu". Pragnący zachować anonimowość mieszkaniec Mogielnicy w liście przysłanym do naszego portalu tak opisał stan cmentarza w drugiej połowie lat osiemdziesiątych: "Jako przedszkolak bywałem w tym miejscu - o zgrozo - na spacerach. Bawiliśmy się wtedy trąc z nudów odłamki płyt piaskowca. Pamiętam, że nawet wtedy ktoś kopał na tym cmentarzu. Widoczne były świeże wykopy, w których leżały czasami ludzkie szczątki. W latach siedemdziesiątych kirkut był piękną polaną, położoną na górce w lesie, otoczoną 20-30 letnim lasem sosnowym. Większość okruchów płyt rozrzucona była w granicach tego wzniesienia. Od strony zachodniej widać było tam długie płaskie zagłębienie, rów czy wykop, przypominające współczesne rowy melioracyjne, ale trochę szersze. Poza tym rowem nigdy nie spotkałem odłamków macew, czy kości. Główna polana kirkutu podzielona była gęstymi, kolczastymi krzakami na dwie części, większą i mniejszą. Przez nie wiodła wąska ścieżka. Na wysuniętej na północ mniejszej polanie nie było zbyt wiele pozostałości macew, jedynie zachowana murowana piwnica, dość duża, o wymiarach trzy-cztery metry na dwa metry. Jej pochodzenie nie było mi nigdy znane. Pod koniec lat osiemdziesiątych na zarastającej z wolna polanie - od strony ścieżki naprzeciwko krzyża - pojawiła się podmurówka i oporządzenie do zainstalowania furtki. Prace te nigdy dalej nie posunęły się. Jedynie znacznie później pojawiły się ohele". W wyniku destrukcji, na początku XXI w. w obrębie cmentarza znajdowały się pojedyncze destrukty macew. Teren był porośnięty lasem.

W 1999 r. Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie w ramach restytucji mienia przedwojennych gmin żydowskich stała się właścicielem cmentarza o powierzchni 1,24 ha.

Około 2002 r. staraniem środowisk chasydzkich wzniesiono dwa ohele. Większy z nich powstał w domniemanym miejscu pochówku cadyka Chaima Meira Jechiela Szapiry, jego ojca Zeliga i matki Lei Perel, córki Izraela Hofsteina z Kozienic oraz żony Gitel córki Eliezera z Leżajska. Mniejszy ohel upamiętniał cadyka Jakowa z Mogielnicy, syna Elimelecha z Leżajska.

W 2012 r. podczas odkrywkowych prac archeologicznych ustalono właściwe miejsca pochówków mogielnickich cadyków (więcej informacji na ten temat można znaleźć w biuletynie HFFPOJC).. Odkryto i ustawiono także dwie stele z bardzo dobrze zachowanymi polichromiami: macewy Jehoszuy Josefa syna Towje, zmarłego w dn. 20 stycznia 1937 r. oraz Diny córki Awrahama, zmarłej w dn. 25 marca 1938 r. Teren otoczono ogrodzeniem z betonowych elementów prefabrykowanych. Prace zostały wykonane przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz The Heritage Foundation for Preservation of Jewish Cemeteries Avoyseinu. W ohelu złożono macewy wydobyte z podwórka przed dawnym budynkiem żandarmerii. W kolejnych latach na cmentarzu zainstalowano system monitoringu.

Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego (wpis nr 526/A/92 z 08.04.1992 r.).

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1754, Akta tyczące się gminy
starozakonnych w Mogielnicy.
Dymek A., Mogielnica, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana
przez Narodowy Instytut Dziedzictwa
, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Kołacz G.., Mogielnica, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933-1945, t. 2, cz. A: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, red. M. Dean, Bloomington 2012.
Kuncewicz G., Karta cmentarza nr 10289, [bmw] 1983.
Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992.
Żydzi w Grójeckiem. Słownik. Historia. Kultura, Gospodarka, red. Z. Szeląg, Grójec 2007.

Mogielnica - ohel cadyka\ Mogielnica - ohel na cmentarzu żydowskim Mogielnica - fragment macewy Mogielnica - macewa
Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - kirkut Mogielnica - kość na cmentarzu żydowskim
Cmentarz w Mogielnicy w 2009 roku.
Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski
Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski Mogielnica - cmentarz żydowski

Na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51 znajduje się ohel zmarłego w dniu 11 czerwca 1882 r. Jakowa Icchaka z Mogielnicy, syna Chaima Meira Jechiela Szapiry, cadyka w Błędowie, autora księgi Prawda Jakuba. Tabliczka umieszczona nad wejściem do jego ohelu głosi: "Znak. Nasz pan, nasz nauczyciel i nasz mistrz Jakow Icchak. Niech pamięć sprawiedliwego będzie błogosławiona! Z Mogielnicy. Wzniósł się do nieba 24 siwan 642 roku według małej rachuby".

Ohel cadyka z Mogielnicy i Błędowa Ohel cadyka z Mogielnicy i Błędowa Ohel cadyka z Mogielnicy i Błędowa Ohel cadyka z Mogielnicy i Błędowa
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas