Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
MAKÓW MAZOWIECKI

Gmina żydowska w Makowie Mazowieckim posiadała prawdopodobnie trzy miejsca pochówku, wzmiankowane w lustracji parafii z 1781 roku: "Żydzi mają bóżnice publiczną w mieście i szkołę. Cmentarzy czyli kierkutów dwa dawnych za miastem, a trzeci wystawili nowo".

Lokalizacja jednego z najstarszych cmentarzy nie jest znana. Drugi powstał na północ od miasta, pomiędzy obecnymi ulicami Przasnyską i Adamowską. Obiekt uległ daleko posuniętej dewastacji w latach drugiej wojny światowej oraz po jej zakończeniu. W latach PRL teren został przejęty przez Skarb Państwa, podzielony na kilka działek geodezyjnych i stopniowo zabudowany - urządzono na niej m.in. dworzec autobusowy i ulice dojazdowe.

W 1984 r. działacze Towarzystwa Miłośników Makowa wydobyli część macew, wykorzystanych przez Niemców do utwardzania ulic. W 1987 r. na cmentarzu, na skraju placu manewrowego, z odzyskanych około 250 nagrobków i ich fragmentów wzniesiono pomnik w formie piramidy schodkowej, zaprojektowany przez Wojciecha Henrykowskiego. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 14 grudnia 1987 roku. Od 2010 r. dzierżawcą dworca była firma Mobilis. Pożądane byłoby oznaczenie granic cmentarza, likwidacja dworca autobusowego oraz przeprowadzenie prac konserwatorskich lapidarium.

Granice cmentarza żydowskiego w Makowie Maz. (źródło: A. H., Henrykowska, Karta cmentarza nr 9659 z 25.10.1989).

Spis danych osobowych z 26 nagrobków umieszczonych w lapidarium jest dostępny na stronie Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich: https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_89 .

Trzeci z cmentarzy żydowskich w Makowie Maz. powstał około 1781 r. (według Karty Cmentarza - około 1870 r.) przy obecnej ul. Ciechanowskiej. Ostatni znany pochówek na cmentarzu odbył się w 1946 r., kiedy na jego teren przeniesiono ekshumowane zwłoki ofiar Zagłady. Również ten obiekt został zdewastowany, zbudowano na nim magazyn zbożowy Okręgowego Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego w Ciechanowie, obecnie użytkowany przez prywatnego przedsiębiorcę. Wszelkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu. Pożądane jest oznaczenie granic i upamiętnienie cmentarza.

Około 200 fragmentów nagrobków, odnalezionych w ostatnich latach w różnych punktach miasta, zostało zabezpieczonych na posesji Wojciecha Henrykowskiego. Pojedyncze fragmenty macew znajdują się w dawnej synagodze, obecnie Centrum Dialogu Kulturowego "Dom Wesołka". Macewy z Makowa posłużyły też do budowy lapidariów na cmentarzach żydowskich w pobliskich miejscowościach.

tekst & zdjęcia: K. Bielawski
Bibliografia:
Grzybowski M. M., Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu
w drugiej połowie XVIII wieku: materiały źródłowe z wizytacji kościelnych
, [w:] Studia Płockie, nr. 4, Płock 1986.
Henrykowska A., Karta cmentarza nr 9659 z 25.10.1989.
Henrykowska A., Karta cmentarza nr 9665 z 26.10.1989.
Jagielski J., ...Słońce zgasło nagle i ciemność w południe nastała, Kalendarz Żydowski 1988-1989,
Warszawa 1989, s. 202.
Kliknij tu, by zobaczyć archiwalne zdjęcie cmentarza żydowskiego w Makowie Maz.
Kliknij tu, by obejrzeć nagranie video wykonane na terenie starego cmentarza

Cmentarz żydowski w Makowie Mazowieckim w obiektywie Katarzyny Olzackiej
Poszukujemy wszelkich informacji o tych cmentarzach: historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas