Cmentarz żydowski w Lubaszu znajduje się w zachodniej części miejscowości, na wzniesieniu opadającym w kierunku południowym, przy ul. Ustronnej. Pierwotnie cmentarz był położony poza terenem zabudowanym. Data założenia nie jest znana - według niezweryfikowanych źródeł cmentarz powstał nie później niż w drugiej połowie XVII w., co ma potwierdzać nagrobek datowany na 1677 rok.

Obiekt uległ daleko posuniętej destrukcji. 10 marca 1961 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W ankiecie przygotowanej w 1974 r. na polecenie Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska podano, że cmentarz ma powierzchnię 0,5 ha, nie została wydana decyzja o jego zamknięciu, stan techniczny jest bardzo zły. Teren planowano przeznaczyć na żwirownię i oddać w użytkowanie Powiatowemu Zarządowi Dróg i Ulic w Czarnkowie. W karcie ewidencyjnej opracowanej w 1988 r. jako istniejące zagrożenia wskazano: "zarastanie, dewastacja, wyrobisko żwiru".

W 2011 r. dzięki inicjatywie miejscowych społeczników (m.in. Mariusza Zandona) oraz władz Lubasza, uporządkowano i ogrodzono teren o powierzchni 0,39 ha. Obecnie w obrębie cmentarza znajduje się kilkanaście stel z piaskowca, datowanych od XVII do XX wieku.

Cmentarz jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AIPN, Urząd Wojewódzki w Poznaniu, sygn. Po 15/16, Cmentarze żydowskie.
Bartkowiak R., Cmentarze żydowskie na terenie północno-zachodniej Wielkopolski: stan ich zachowania na przykładzie nekropolii w Czarnkowie i w Lubaszu w pow. czarnkowsko-trzcianeckim, "Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski" 2012, t. V.
Łuczak T., Palacz P., Lubasz, [w:] Województwo wielkopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.