Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ŁOSICE

Cmentarz żydowski w Łosicach znajduje się około 200 m na północny zachód od Rynku, pomiędzy ulicami 11 Listopada, Marszałka Piłsudskiego a rzeką Toczną. Cmentarz powstał na mocy przywileju króla Jana III Sobieskiego, nadanym łosickim Żydom 30 maja 1690 r. i gwarantującym "wolność aby szkołę i okopisko swoje w tymże miasteczku mieli".

Brak bliższych informacji o historii cmentarza. Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu Niemcy dokonywali egzekucji, chowano na nim także osoby zabite na terenie miasta. Między innymi w lutym 1943 r. Niemcy rozstrzelali Abrama Bekiermana, P[...] Bekiermana i [...] Majsnera, a jesienią 1943 r. czterech mężczyzn o nieustalonych nazwiskach. W tym czasie rozpoczęła się dewastacja obiektu. Przynajmniej część macew na polecenie Niemców użyto do utwardzenia podwórka posterunku żandarmerii. W latach 60. na cmentarzu urządzono Park XX-lecia z estradą i placem zabaw dla dzieci; organizowano w tym miejscu festyny oraz zabawy taneczne. Wszelkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu.

W latach 80 w rozmowach prowadzonych przy udziale między innymi Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łosickiej oraz Żydowskiego Instytutu Historycznego poruszano sprawę upamiętnienia cmentarza. W 2003 r. dzięki naciskom Żydów pochodzących z Łosic - m.in. Warrena Grynberga, Viktora Levina, Izaaka Ajzenberga - przy współudziale Normana Weinberga z organizacji Poland Jewish Cemetery Restoration Project udało się odzyskać zachowane macewy. W sierpniu 2003 r. burmistrz miasta oraz nowy właściciel posesji, na której w czasie wojny złożono płyty nagrobne, podpisali ugodę. Macewy wydobyto i zmagazynowano w przedsiębiorstwie "Kom-Gaz". Ze względu na ułożenie nagrobków licem do ziemi, na wielu z nich zachowały się barwne polichromie.

Dzięki zaangażowaniu łosickich Żydów i wspierających ich organizacji, pod koniec 2007 r. cmentarz ogrodzono. Na jego teren przewieziono kilkaset macew, które posłużyły do urządzenia lapidarium zaprojektowanego przez Tadeusza Kulasa. Wykorzystano w nim betonową platformę, która pełniła rolę podwyższenia dla orkiestry.

14 maja 2008 r. doszło do profanacji cmentarza. 21-letni żołnierz i mieszkaniec Łosic Michał L. na murze cmentarza i macewach namalował farbą obraźliwe hasła (m.in. "Praca czyni wolnym", "Nie chcemy Gwiazdy Dawida", "Kamienie postawione złodziejom") oraz adres strony internetowej Narodowego Odrodzenia Polski. Postawiono mu zarzuty uszkodzenia mienia, obrażania uczuć religijnych oraz publicznego propagowania faszyzmu.

Łosice Łosice Łosice Łosice
Łosice Łosice Łosice Łosice
foto: Rafał Zubkowicz

20 maja 2008 r. odbyło się uroczyste zakończenie prac renowacyjnych, z udziałem m.in. Żydów pochodzących z Łosic, Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha, Normana Weinberga z organizacji Poland Jewish Cemetery Restoration Project i biskupa Zbigniewa Kiernikowskiego.

Brak danych o stanie własnościowym cmentarza. Obiekt nie jest wpisany gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego.

Częściowy spis zachowanych macew jest dostępny na stronie Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich: https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_13

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1778, Akta tyczące się gminy żydowskiej
w Łosicach w województwie podlaskim.
Goldberg J., Jewish privileges in the Polish Commonwealth: charters of rights granted to Jewish communities in Poland-Lithuania in the sixteenth to eighteenth centuries, Jerusalem 1985.
Jerzman M., Cmentarz na podwórku, "Życie" z 10.04.2004.
Kosior K., Łosice, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
PIM, Żołnierz sprofanował kirkut, "Dziennik Wschodni" z 26.05.2008.
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich
w latach 1939-1945: województwo siedleckie
, Warszawa 1985.
Rojowska E., Scala S., Łosice, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933-1945, t. 2, cz. A:
Ghettos in German-Occupied Eastern Europe
, red. M. Dean, Bloomington 2012.
Polecamy odwiedzenie strony We remember Jewish Łosice!
Kliknij tu, by obejrzeć film nakręcony na cmentarzu w Łosicach

Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas