Cmentarz żydowski w Kuźnicy jest oddalony około 300 m na wschód od centrum miejscowości, znajduje się na wzniesieniu pomiędzy drogą krajową nr 19, ulicami Kopernika i Jagiellońską. Data założenia cmentarza nie jest znana. Niewykluczone, że powstał na przełomie XVII i XVIII w., wraz z utworzeniem w Kuźnicy samodzielnej gminy żydowskiej.

Prawdopodobnie podczas drugiej wojny światowej rozpoczął się proces dewastacji obiektu, kontynuowany w kolejnych dekadach. Teren był wykorzystywany jako pastwisko i kopalnia żwiru. Przez cmentarz przeprowadzono napowietrzną linię energetyczną. W zestawieniu cmentarzy opracowanym przez Urząd do Spraw Wyznań w 1981 r. podano: "Brak ogrodzenia, nagrobki poprzewracane. Cały teren porośnięty samosiewami", powierzchnię (1,1 ha) oraz datę ostatniego pochówku (1945 r.). W 1994 r. wschodni sektor cmentarza został zajęty przez drogę Grodno - Białystok.

Obecnie na cmentarzu znajdują pojedyncze destrukty nagrobków, w tym dwa w formie tzw. obudów tablic inskrypcyjnych. Są to nagrobki m.in. [...] Bejli córki Elchanana, zm. 10 maja 1900 r. oraz Awrahama Mordechaja syna Nisena Nowodzielskiego, zm. 29 czerwca 1938 roku.

W centralnej części cmentarza znajduje się współczesny pomnik w formie granitowego głazu bez napisów. Granice cmentarza są nieczytelne - jego część o powierzchni 7798 m kw. jest otoczona płotem z żelaznych przęseł o wysokości około 1 m, zdobionych motywem menory, wykonanym między 1989 a 1996 r. Teren porastają trawa i drzewostan mieszany. Ze względu na sąsiedztwo przejścia granicznego, cmentarz jest zagrożony zaśmieceniem i dalszą dewastacją.

Brak informacji o aktualnym statusie własnościowym cmentarza, w 2108 r. przed Komisją Regulacyjną ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich toczyło się postępowanie o przeniesienie prawa własności. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa podlaskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/272, Informacja dotycząca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce.
Cybulko Z., Karta cmentarza nr 13901, [bmw] 1989.
Kułak A., Ryżewski G., Kuźnica, [w:] Województwo podlaskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Pawłowski K., Kuźnica. Szkic historyczny. Trudne dzieje pogranicza, [w:] Przyrodnicze oblicza Ziemi Kuźnickiej, red. M. Dąbski, P. Szwarczewski, Warszawa 2011.
Wiśniewski T., Bóżnice Białostocczyzny. Żydzi w Europie Wschodniej do roku 1939, Białystok 1992.