Macewa rabina Mosze Isserlesa Remu znajduje się pośrodku, zdobią ją korona oraz grona winorośli, symbolizujące dojrzałość i mądrość. Stela została wykuta w XVIII w. , a oryginalna szesnastowieczna macewa ustawiona jest z tyłu. Hebrajska inskrypcja głosi: "To jest Światło Zachodu, wielki uczony pokolenia, nasz nauczyciel, pan i nasz mistrz Mosze, pasterz, opoka Izraela. 33 dnia według rachuby synów Izraela. Odeszła cześć z Izraela. Mosze był pasterzem trzody Izraela. Wypełniał sprawiedliwość bożą i sądził nad Izraelem. Szerzył naukę wśród Izraela. Posiadał wielu uczniów w Izraelu. Od Mosze do Mosze nie powstał nikt taki jak Mosze w Izraelu. A oto Torat ha-Chatat i Torat ha-Ola, które przedstawił Mosze dla synów Izraela. Rok 332 według małej rachuby".

Pierwszy nagrobek po lewej stronie upamiętnia Miriam, siostrę rabina Remu, zmarłą w dniu 8 września 1617 r.: "Tu pochowana Miriam, siostra Mosze i Arona. Sprawa śmierci Miriam, siostry Mosze i Arona, jest bliska rozdziałowi o krowie, albowiem jej śmierć odpuszcza grzech. Jej grób, jej nagrobek będą jej świadkiem i na pamiątkę do czasu, kiedy będzie razem z resztą sprawiedliwych. Przebudzi się, a kiedy nastanie dzień zmartwychwstania, będzie jej dusza związana w wieniec życia! I odeszła na miejsce swojego spoczynku w wigilię szabatu, krótko przed nadejściem oblubienicy. Zmarła imieniem 8 elul 377 roku według małej rachuby".

Między macewami Mosze Isserlesa i Miriam znajduje się nagrobek ich ojca, Izraela Isserlesa syna Josefa. Na jego płycie nagrobnej wyryto następujące słowa: "Tu został pochowany pan, mistrz Izrael Isserles. Wybudował synagogę dla Boga, zwaną Isserlesa Lasersa z Krakowa. Czynił w Izraelu prawo i sprawiedliwość, a wielkość jego zasług będzie istnieć dla modlącego się nad jego grobem. Został wezwany na wysokości roku ciemności (1)3 adar I. Dla nas będzie prosić o litość, wewnątrz gdzie nikt nie drzemie ani nie śpi. Niech jego dusza będzie związana w wieniec życia!".

Skromna macewa na prawo od grobu Mosze Isserlesa należy do jego brata Icchaka , zmarłego w dniu 6 września 1584 r. i upamiętnionego następującymi słowami: "Był sławny ze swego imienia. I był domagającym się dobra dla swego ludu. Jałmużnę czynił, nikt temu nie dorówna. I którego nauka jego ludowi była żywnością na drodze".

Kolejna macewa upamiętnia Józefa Kaca, szwagra Mojżesza Isserlesa i jednocześnie wybitnego talmudystę oraz jego rodzinę: "A obok tego mędrca wspomnianego, blisko pochowana niewiasta poważana i porządna, jego małżonka, rabinowa, pani Szprynca, córka dostojnika, przełożonego, szanowanego przywódcy, zacnego pana Mosze Eberlesa (...), zajmowała się dobroczynnością i opieką nad chorymi. A dla małżonka była koroną. I zmarła dnia 4 tewet 338 roku według małej rachuby. A obok niej został pogrzebany jej mały wnuk Gerszon, syn pana i mistrza Mosze, jej syna. Obok nich został pochowany uczony, nasz nauczyciel Tanchum, syn uczonego, naszego nauczyciela Josefa Kaca. Był całe swoje życie sędzią i zwierzchnikiem".

Już poza ogrodzeniem, obok nagrobka Miriam, ustawiono macewę Gitel, babki Mosze Isserlesa, córki Mosze Auerbacha, zmarłej w dniu 19 czerwca 1552 r., która: "była szlachetna dla biednych poprzez całe swoje życie. Do synagogi szła wcześnie rano i wieczorem". Górną część lica jej macewy zdobią dwa stylizowane kwiaty.

Następna, stłuczona macewa wystawiona została ku czci Gołdy, córki lubelskiego rabina Szaloma Szachny i żony Mojżesza Isserlesa, zmarłej w wieku 20 lat podczas zarazy w 1552 roku.

Cmentarz można zwiedzać od poniedziałku do piątku oraz w niedziele w godzinach 09.00-18.00. W soboty oraz święta żydowskie cmentarz jest zamknięty. Za wstęp pobierana jest opłata w wysokości 10 zł za bilet normalny i 5 zł za bilet ulgowy (w cenie jest także wejście do synagogi Remu).

tekst: Małgorzata Frąckowiak, Krzysztof Bielawski
Bibliografia:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/35, Decyzje o zamknięciu i przeznaczeniu ich na inny cel
w województwie krakowskim.
Bałaban M., Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kraków 1935.
Duda E., Żydowski Kraków. Przewodnik po zabytkach i miejscach pamięci, Kraków 2003.
Folklor, tom II , [w:] Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy. Utwory literackie z getta warszawskiego, t. 26, red. A. Żółkiewska, M. Tuszewicki, Warszawa 2017.
Halkowski H., Żydowski Kraków. Legendy i ludzie, Kraków - Budapeszt 2009.
Hońdo L., Inskrypcje starego cmentarza żydowskiego w Krakowie, cz. I, Kraków 2000.
Hońdo L., Stary żydowski cmentarz w Krakowie, Kraków 1999.
Mahler O., Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa , Kraków 1935.
Stendig J., Dewastacja cmentarzy, bóżnic i zabytków żydowskich Krakowa podczas okupacji
hitlerowskiej, [w:] W 3-cią rocznicę Zagłady ghetta w Krakowie, red. M. Borwicz, N. Rost, J. Wulf, Kraków 1946.